'Türkiye'yi teğet geçeceği' ileri sürülse de global kriz önce reel sektörlerde kendini işten çıkarmalarla hissettirmeye başladı; ardından da değeri milyarlarca doları bulan gayrimenkul projeleri askıya alındı. Çoğunluğu konut ve alışveriş merkezi yatırımı olan projeler, taşlar yerine oturana kadar ertelendi. Torunlar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Aziz Torun, 2009'da başlamayı planladıkları toplamı 880 milyon doları bulan Kütahya Alışveriş Merkezi (AVM) ile İstanbul'daki Mall of İstanbul ve Garden Tower projelerini ertelediklerini söyledi. Kiler Holding Yönetim Kurulu Başkanı Nahit Kiler ise "250 milyon dolarlık Beylikdüzü konut projemizin 35 milyon dolarlık kısmını tamamladık. Kalanını piyasa şartlarını görerek değerlendireceğiz. 80 milyon dolarlık Kütahya ve 40 milyon dolarlık Zonguldak AVM projelerinin başlangıcını da şimdilik erteledik" dedi.
Finansman netleşmeli
Aziz Torun "Kiler Holding ile birlikte yürüttüğümüz Kütahya AVM, 80 milyon dolarlık bir proje. AVM, rezidans ve otel bloklarından oluşan Mall of İstanbul arsa değeriyle birlikte 600 milyon dolarlık bir yatırım. Zincirlikuyu'daki Garden Tower ise 200 milyon dolar büyüklüğünde bir proje. Üç projeye de 2009 itibariyle başlamayı planlıyorduk. Bunları biraz erteledik" diye konuştu. Yatırım takvimini finans krizinin netleşmesiyle tekrar oluşturacaklarını dile getiren Torun şunları söyledi: "Bu dönemde banka ve finans kuruluşları krizin netleşmesini beklediğinden, biz de projeleri beklemeye aldık. Projelerin arazileri özkaynaklarla alındığından yapımının finansmanla sağlanması gerekiyor. Kaynak bulunsun ki, harekete geçilsin. Bu durum bankaların krediler konusundaki olumlu yaklaşımına bağlı."
Arazi fiyatları düştü
Torun, yaşanan global krizin kendini en çok gayrimenkul sektöründe hissettirdiğini ve bu sektörde daha fazla durgunluk olacağını dile getirdi. Bu nedenle beklemeye geçtiklerini ifade eden Torun, biriken arsa stoku nedeniyle bu dönemde arazi fiyatlarında da gerileme olduğunu ve fiyatların 2005 yılı öncesine döndüğünü söyledi.
Halka arzı erteledi
2009 yılı ortasında halka açılmayı planlayan Torunlar Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı (GYO), piyasadaki şartlar nedeniyle bu girişimini de erteledi. Torunlar GYO, daha önce başlayan Haramidere Outlet, Bursa Korupark Konut projesi ve Yenibosna'daki rezidans projelerine ise devam ediyor.
Krize konut stokuyla yakalanmak istemedi
Kiler Holding Yönetim Kurulu Başkanı Nahit Kiler ise krizin üst gelir grubuna yönelik projeleri etkilemediğini, yüzde 40'ı satılan Sapphire'de satışların planlandığı gibi devam ettiğini kaydetti. Orta gelir grubuna yönelik Beylikdüzü konut projesinde ise satışların üçte bir oranında düştüğüne dikkat çeken Kiler şunları söyledi: "3 bin konutluk Beylikdüzü projesinin 35 milyon dolarlık yatırımla yüzde 10'u tamamlandı. Projenin 2. ve 3. etabını ise beklemeye aldık. Tamamı 250 milyon dolar büyüklüğünde bir proje ancak kalanını, piyasa şartlarını görerek değerlendireceğiz. Çünkü krize ciddi bir konut stoku ile yakalanmak istemiyoruz. 80 milyon dolarlık Kütahya ve 40 milyon dolarlık Zonguldak AVM projelerinin başlangıcını da şimdilik erteledik."
Sapphire'de banka kredisine gerek yok
Avrupa'nın da en yüksek binası olacak Levent'teki Sapphire projesini tamamen öz kaynak ve satış gelirleriyle gerçekleştirdikleri için finansmanda bir sorun yaşamadıklarını söyleyen Nahit Kiler, "Satışlar böyle devam ederse banka kredisine de gerek kalmaz ancak satışta bir düşüş olursa finansman gerekebilir" şeklinde konuştu. Nahit Kiler, gıda perakendeciliğinde ise krizin çok hissedilmediğini belirtti. "Kriz ne kadar büyük olursa olsun gıdada düşüş sadece yüzde 5-10 civarında oluyor" diyen Kiler şu anda sadece bazı mağazalarında düşüş olduğunu kaydetti.