İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti çalışmaları kapsamında yenilenen Buhara Özbekler Tekkesi, Eminönü Belediyesi tarafından İstanbul Tasarım Merkezi'ne dönüştürüldü. 2006'da başlayan bina restorasyon çalışmaları iki yıl içinde bitirilen ve kısa bir süre önce açılışı gerçekleştirilen İstanbul Tasarım Merkezi, kayıtla öğrenci almaya başladı. Mimari ve endüstriyel tasarım, grafik, prodüksiyon, moda ve takı tasarımı dalları ile çağdaş ve Türk görsel sanatları alanlarında eğitim vermesi planlanan İstanbul Tasarım Merkezi'nin Kurucu Müdürü, aynı zamanda Endüstri Ürünleri Tasarımcısı olan Faruk Akın. Akın, "tasarım ve sanat alanlarında bir ekol ortaya koyamayan Türkiye'de bu konularda eğitim veren kurumların dünya tasarım ve sanat platformunda eksik ve geri kaldığı" gerekçesiyle yola çıktıklarını belirtiyor.

Eminönü'nde Sokullu Mehmet Paşa Camii karşısında bulunan Buhara Özbekler Tekkesi, İstanbul'da Buhara adıyla kurulan üç tekkeden biri olma özelliğini taşıyor. 1692 yılında Defterdar İsmail Bey tarafından yaptırılan yapıda, Batı kökenli inşaat tekniklerinin ve 1. Ulusal Mimarlık Akımı etkilerinin bir araya getirildiği dikkat çekiyor. Harem dairesi dışında tamamen kâgir olarak inşa edilen tekkenin en önemli mimari özelliklerinden birisinin ise Türk-İslam mimarlık tarihinde ender görülen, giriş kapısının üstüne inşa edilen minaresi olduğu belirtiliyor.

Fotoğraflar: İstanbul Tasarım Merkezi

19. yy sonu ve 20. yy başlarında yenilenen tekke, Cumhuriyet döneminde ihtiyaç sahipleri için bir barınak işlevini yerine getirdi. Tekke ve Zaviyeleri Kapatma Kanunu ile kapatılmayan Özbek Tekkeleri arasında bulunan Buhara Özbekler Tekkesi, ilerleyen dönemlerde Türkistanlılar'ın kurduğu birçok cemiyete ev sahipliği yaptı.

Hayata geçirilen yenileme çalışmalarıyla işlevini "İstanbul Tasarım Merkezi" olarak sürdürmesine karar verilen tekkede şu anda 6 sınıf, 1 bilgisayar atölyesi, 1 çizim atölyesi, 1 kütüphane, 1 seminer salonu, 1 toplantı salonu, 3 koordinatör odası, 2 öğretmen odası, idari bölümler, öğrenci işleri bölümleri, öğrenci dinleme avluları, 1 tarihi mescid ve 1 tarihi çilehane bulunuyor. Merkezin resmi web sitesinde verilen bilgilerde, minimalist ve modern bir anlayışa göre düzenlenen iç mekan tasarımı da, eskiyi öğrenmek ve korumak ile yeni şeyleri ortaya koymanın gerçek kültürel gelişim olduğuna gönderme yapıyor.

Öğretim kalitesinin yüksek tutulması ve öğrencilerle yakından ilgilenilmesi amacıyla birer kişilik olarak kurgulanan atölye ve sınıflarda, akıllı tahta ve projeksiyon gibi teknolojik sistemler bulunuyor. Tasarım süreçlerinde kullanılacak bilgisayarların yüksek güçte ve hızlı uygulamalar yapabilecek özellikte olduğunun vurgulandığı tanıtım metninde, binanın tamamındaki kablolu ve kablosuz internet ağından Tasarım Merkezi içindeki herkesin ücretsiz olarak yararlanabileceği, başarılı tasarımcıların konferans vermeleri için merkeze davet edileceği ve sadece tasarım ile sanat kitaplarından oluşan bir kütüphanenin de merkez bünyesinde bulunduğu belirtiliyor.

Merkezde eğitim vermesi planlanan bölümler ise şimdilik aşağıdaki gibi sıralanıyor:

- Mimari Tasarım
- Endüstriyel Tasarım
- Grafik Tasarım
- Prodüksiyon Tasarımı
- Tekstil Tasarımı
- Aksesuar Tasarımı
- Çağdaş Görsel Sanatlar
- Türk Görsel Sanatları

Yine İstanbul Tasarım Merkezi'nin resmi web sitesindeki yazıda eğitim kurumlarının sabit programları nedeniyle bilim ve sanatta farklı bakış açılarının geliştirilmesinde zorluk çekildiğini, bu nedenle de yeni ve farklı fikirler ortaya koyabilecek yetenekli Türk tasarımcılara ulaşmayı ve onları eğitmeyi hedeflediklerini söyleyen Akın, eskiyi kopya etmekle yetinen sanat anlayışına karşılık, gelişmeyi ve ilerlemeyi hedefleyen düşüncelerin yaygınlaşmasını amaçladıklarını da vurguluyor. Ulusal sanat ve tasarımı araştırıp çözmek ve aynı zamanda uluslararası çağdaş sanat ve tasarıma yenilikler getirmek, merkezin eğitim vereceği tasarımcı ve sanatçılara kazandıracağı vizyon olarak belirlenmiş. Bu bağlamda ezber ve tekrardan uzak durarak tasarıma yenilikçi bakış açıları getirmek amaç edinilmiş. En önemlisinin ise, tüm bunları yaparken bir ekol ortaya koymak olduğunun altı çiziliyor.

"Özellikle mimarlık fakültelerinde öğrencilere ‘mühendislik dalı' gibi verilen mimarlık ve güzel sanatlar fakültelerinde bir ‘sanat dalı' gibi verilen tasarım eğitimlerinin, sadece bilimsel ya da sadece sanatsal bir kaygı olmadığını, hem sanatsal hem de bilimsel çalışmalar gerektirdiğini öğrencilerimize aktarmayı hedefliyoruz." diyen Akın, merkezin amaçlarını şu şekilde sıralıyor:

- Dünya çağdaş tasarım anlayışını araştırmak, tanımak ve geliştirmek
- Uluslararası arenada takipçi olmaktan çıkarak, takip edilenler içine girmek
- Osmanlı İmparatorluğu'nun tasarım ve sanat ruhunu kavramak, geliştirmek
- Ulusal sanatlarımıza yenilikler getirerek yeni ekol oluşturmak
- Uluslararası tasarım dünyasına "Türk Tasarımı" tanımını yerleştirmek
- Tasarımın hayal, inanç, felsefe, araştırma ve bilim boyutunu öğrencilere tanıtmak
- Toplumu güzel yönde etkileyen erdemli ve yetenekli tasarımcılar yetiştirmek

Tasarım eğitimi verecek bir kurumun ambleminde neden hilal ve güvercin kullanıldığı sorusu, kurumun "Vizyon" bölümünde yer verdiği açıklamalarda yanıtlanıyor. Tasarım ve sanat kültürünü simgeleyen hilalin üzerinde yer alan güvercinin "Türk tasarımcısını" temsil ettiği belirtiliyor. Logonun hikayesi, "Kendi kültürünün en yüksek noktasına konmuş ve ufku izleyen tasarımcı, sadece ulusal ölçekte değil aynı zamanda uluslararası niteliklere sahip tasarım ve sanat uygulamaları gerçekleştirmektedir" ifadesiyle tanımlanıyor.

Merkez, misyonunu eğitim vereceği tasarımcı ve sanatçıların "tasarım ve sanatı geliştirmeyen, peşin yargılı, ezberci, bildiğini zanneden düşünce yapısından uzak durarak güzel, farklı, iyi, yenilikçi fikirlere yatkın, düşünsel seyahat eden bir topluluk oluşturmak" olarak belirlemiş. "Öğretim kadrosu ve öğrencilerin ortak çalışma sistemi doğrultusunda toplumu ve dünyayı tasarımlarıyla iyiye, erdeme ve güzele yönlendiren öğrenciler yetiştirmek için çalışacak çağdaş tasarım ve sanat eğitimi merkezi"nin ön kayıtları başlamış durumda.

Merkezde, 8 başlık altında aşağıdaki dersler verilecek:

Mimari Tasarım (Mimarlık, İç Mimarlık, Restorasyon) başlığı altında:
- Mimarlık Tarihi
- Mimarlık Felsefesi
- Çizim, (Sketch-Taslak)
- Bilgisayar 3D Modelleme
- Üretim Teknolojisi (Metal, Taş, Cam, Ahşap, Seramik)

Endüstriyel Tasarım (Mobilya, Obje, Aydınlatma, Cihaz, Araç, Oyun) başlığı altında:
- Endüstriyel Tasarım Tarihi
- Endüstriyel Tasarım Felsefesi
- Çizim (Sketch-Taslak)
- Bilgisayar 3D Modelleme,
- Üretim Teknolojisi (Metal, Plastik, Cam, Seramik, Ahşap)

Grafik Tasarım (Marka, Basım, Font, İlüstrasyon, Ambalaj, Web) başlığı altında:
- Grafik Tasarım Tarihi
- Grafik Tasarım Felsefesi
- Çizim (Sketch-Taslak)
- Bilgisayar 2D Uygulama
- Üretim Teknolojisi (Kağıt, Film, Renk, Baskı)

Prodüksiyon Tasarımı (Fotoğraf, Animasyon, Sinema, Televizyon) başlığı altında:
- Prodüksiyon Tasarım Tarihi
- Prodüksiyon Tasarım Felsefesi
- Senaryo
- Çizim (Storyboard)
- Bilgisayar 2D-3D Uygulama
- Üretim Teknolojisi (Kamera, Kurgu, Montaj)

Tekstil Tasarımı (Kıyafet, Kostüm, Ev Tekstili) başlığı altında:
- Moda Tasarım Tarihi
- Moda Tasarım Felsefesi
- Çizim (Stilistlik)
- Bilgisayar 2D-3D Uygulama
- Üretim Teknolojisi (Kumaş, Model, Kalıp, Dikiş)

Aksesuar Tasarımı (Mücevher, Çanta, Ayakkabı, Saat) başlığı altında:
- Aksesuar Tasarım Tarihi
- Aksesuar Tasarım Felsefesi
- Çizim (Sketch-Taslak)
- Bilgisayar 2D-3D Uygulama
- Üretim Teknolojisi (Kalıp, Metal, Değerli Taş, Deri)

Çağdaş Görsel Sanatlar (Resim, Heykel, Enstalasyon) başlığı altında:
- Modern Sanat Tarihi
- Modern Sanat Felsefesi
- Çizim (Karakalem)
- Resim Uyguluma (Suluboya, Yağlıboya)
- Heykel Üretim (Metal, Taş, Cam, Ahşap, Seramik)

Türk Görsel Sanatları (Hat, Tezhip, Minyatür, Ebru) başlığı altında ise:
- Osmanlı Sanat Tarihi
- Osmanlı Sanat Felsefesi
- Çizim (Sketch-Taslak)
- Bilgisayar 2D Uygulama
- Uygulama Teknolojisi (Kağıt, Kumaş)