Özellikle 2005-2006 yıllarında yüzde 20'lik büyümeyle yakaladığı coşkuyu 2007 yılında seçimlerin getirdiği belirsizliğe bırakan inşaat 2008'de de toparlayamadı. ABD'de başlayıp dünyaya yayılan mortgage krizi nedeniyle psikolojisi bozulan inşaat bu yıl GSMH'de en sert düşüşün yaşandığı sektör oldu. Dünyada varlık fiyatlarının dibe vurması nedeniyle arz ve talepte yaşanan psikolojik savaş sonucunda 2008 yılını 1.1 küçülerek bitirmesi beklenen inşaat 2009'da da çok umut vaat etmiyor. Hükümetten 20 milyar YTL'lik yardım paketi talebinde bulunan sektör temsilcileri "2009 en iyi ihtimalle 2008 gibi olur. Devlet yardım etmezse kriz kaçınılmaz" diyor.
Konuta talep tokadı
Yapı Endüstri Merkezi'nin (YEM) hazırladığı Türk Yapı Sektörü 2008 raporuna göre, inşaat sektöründe 2004'te başlayan ve 2005, 2006 yıllarında zirveye ulaşan büyüme performansı toplam inşaat faaliyeti içerisindeki payı yüzde 60'a yaklaşan konut inşaatlarından kaynaklanmıştı. Ancak konut talebi patlaması 2006'nın ikinci yarısından itibaren belirgin bir duraklama dönemine girdi. Bu nedenle inşaat sektöründeki büyüme hızı da 2007'nin ikinci çeyreğinden itibaren gerilemeye başladı. Sektör 2007'yi son 3 yıllık dönemdeki en düşük performans anlamına gelen yüzde 5.7'lik bir büyüme ile tamamladı. 2006 yılında yüzde 13.3 büyüyen yatırımlar 2007 yılında ancak yüzde 5.5 düzeyinde gelişme gösterebildi.
Küçülme rekoru kırdı
İnşaat dışındaki bütün sektörler bu yıl ilk 9 aylık dönemi büyüme ile kapatmayı başardı. Ancak, 2008 yılının ilk çeyreğinde yüzde 1.5 büyüyen inşaat sektörü, 2'nci ve 3'üncü çeyreklerde sırasıyla yüzde 0.2 ve yüzde 4.3 küçülerek dokuz ayda yüzde 1.1 daraldı. İnşaat yatırımlarına öncü gösterge olan bina ruhsatları 2008 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki döneme göre özel sektör kaynaklı yüzde 20 azaldı. Alınan ruhsat sayısı sadece 500 binde kaldı. Mevsimsellikten arındırılmış verilere zaten göre konut ruhsatlarının 2007 yılının ikinci çeyreğinden bu yana sürekli olarak gerilediği görülmekteydi.
70 milyar YTL yatırım
2008'in ilk dokuz aylık döneminde ülke yatırımları toplamı 147.1 milyar YTL'yi buluyor. Toplam yatırımlar bir önceki yıla göre de önemli bir durgunluk yaşayarak sadece yüzde 0.9 büyürken ilk dokuz aylık dönemde inşaata yönelik harcamaların toplamı 70.1 milyar YTL düzeyine ulaşıyor. İnşaat yatırımlarının gelişme hızına bakıldığında kamu sektörü inşaatları yüzde 3.8 gerilerken, özel sektör yatırımlarınıne yüzde 0.5 küçüldüğü göze carpıyor.
Finansal risklerin ölçülmesi krizi var
Kriz döneminde dünyayı ayakta tutanın gelişen piyasalar olacağını ifade eden Urban Land Institute (ULI) Başkanı Haluk Sur, "Dünya küresel krizden yine bu pazarlar sayesinde kurtulacak. Bugün yaşanan kriz mortgage krizi değil, finansal risklerin ölçülememesi krizidir" dedi.
Rakamlarla inşaat sektörü
1.5 milyon kişiye doğrudan istihdam sağlayan sektör 250 yan sektörü etkiliyor.
2008 yılı sonunda üretilecek konut sayısının 500 bini bulması bekleniyor.
Sektörün bu yıl il 3 çeyrekte yatırımları toplamı 70 milyar YTL'yi aşıyor.
İnşaat sektörü üçüncü çeyrekte kamu inşaat harcamalarındaki artışa rağmen özel sektör yatırımlarındaki daralmaya bağlı olarak yüzde 4.3 küçüldü.
Sektörde sadece malzeme sanayisinde faaliyet gösteren üreticilerin sayısı 6 bin 500'ü buluyor. Bu firma ürünlerinin yüzde 60'ı iç pazarda tüketilirken, yüzde 40'ı ise ihraç ediliyor.
İnşaat malzemeleri sanayisi ihracatta önemli bir yer tutuyor. 2000 yılında 2.5 milyar dolar olan toplam ihracat, 2006'da 11.2 milyar dolara çıktı.
177 ülkeye yapılan 11.2 milyar dolarlık ihracat, toplam imalat sanayi ihracatının yüzde 14.4'ü, toplam ihracatın ise yüzde 13.1'ini oluşturuyor.
Firmalar İstanbul'da yeni yıla 40 projeyle giriyor
Talepte büyük ölçüde düşüşlerin gözlendiği sektör krize yine de yeni konut projeleriyle direnmeye çalışıyor. 14 gayrimenkul kuruluşu, toplam 13 bin 858 konuttan oluşan 22 yeni projeyi bu aydan itibaren uygulamaya hazırlanıyor. İstanbul'da uygulamaya koydukları 38 bin 883 konuttan oluşan 40 projeyle krize yakalanan 30 gayrimenkul kuruluşu da sabit kur, esnek ödeme planı, uygun vade koşulları gibi pazarlama yöntemlerini devreye sokarak, talebi kendi projelerine çekmeye çalışıyor.
TOKİ arz değil talep yaratsın
Konut kredi faizlerinin 1.25'i bulduğu 2007 yılında konut satışlarının yavaşlamasıyla birlikte umudunu özellikle ticari gayrimenkule bağlayan sektör alışveriş merkezleri ile perakendeci arasında yaşanan gerginlikten de nasibini aldı. Bu dönemi atlatmak için şimdi planlanan projeleri erteleme yoluna giden inşaat firmaları 2009'u ucuz konutla atlatma planları yapıyor. Dar gelirli için 4 yılda 350 bin konut üreten Toplu Konut İdaresi'nin (TOKİ) düzenleyici konumda çalışması gerektiğinin altını çizen Gayrimenkul Yatırım Ortkalığı (GYODER) Başkanı Bekir Cumurcu, "TOKİ kaynağını arz yaratmak için değil talebi canlandırmak için kullansın. Ucuz konuta talep artarsa, konut üretimini inşaatçı firmalar da üstlenir." mesajı veriyor. Geçtiğimiz yıl 600 bin konut için ruhsat alan inşaat firmalarının bu yıl sadece 500 bin konut yapımı içni başvurması da dikkati çekiyor.
Kamu yatırımı bekleniyor
Müteahhitlik hizmetlerine bakıldığında altyapı müteahitleri umudu 2.3 milyar dolar kaynak tahsis edileceği belirtilen GAP, DAP ve KOP adlı bölgesel kalkınma projelerine bağlıyor. Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası'nın (İNTES) hazırladığı İnşaat Sektörü Raporu'na göre sektörün 2009 için umudu sulama yatırımları olacak. Rapora göre bu müteahitlerin 2004 yılında başlayan büyüme sürecinde, faiz oranları ve enflasyondaki düşüşün yanı sıra uzun vadeli, düşük faizli konut kredileri ve yapım tekniği eleştirilen duble yol projeleri etkili oldu.