Marcel Duchamp, I. Dünya Savaşı öncesinde çoğu sanat eserinin sadece göze hitap ettiğini ve sanatı yeniden zihnin hizmetine sunmak gerektiğini söylerek pek çok tabuyu yıkan ve II. Dünya Savaşı sonrası Amerika'da pop sanatı ve kavramsal sanat akımının gelişmesini sağlayan isim olmuştu. Dadaizm, sürrealizm ve kübizm akımları ile anılan 20. yüzyılın anarşist ressamının son çalışması Étant Donnés ortaya çıktığında, onun 25 yıl önce çalışmalarına satranç oynamak için son verdiğini düşünen sanat camiasını oldukça şaşırtmıştı.


Étant Donnés, Marcel Duchamp (1946 - 1966)
Kaynak: Philadelphia Sanat Müzesi

Duchamp'ın 1946 - 1966 yılları arasında, Greenwich Köyü'ndeki atölyesinde büyük bir gizlilik içinde çalışmalarını sürdüğü bu eser, yalnızca ahşap bir kapının üzerindeki iki delikten içeriye bakıldığında görünür olan bir tabloydu. Delikten içeriye doğru bakan iki göz, Duchamp'ın optik oyunları ile kurguladığı yeşil bir manzarada uzanmış başı gizli çıplak bir kadın vücudu, bir gaz lambası ve yemyeşil bir peyzaj ile karşılaşıyordu.

Dr. Penelope Haralambidou

1969 yılında Philadelphia Sanat Müzesi'nde sergilenene kadar kimsenin haberdar olmadığı Duchamp'ın bu tablosundan yola çıkan, 19 Ocak Pazartesi akşamı İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü tarafından düzenlenen Dr. Penelope Haralambidou'nun "Perspektifte Çiçeklenme" başlıklı konferansı, doğrusal perspektif ve tek gözle bakış ile yakından ilişkili olan ortografik veya paralel izdüşüme bağımlı kalan mimari temsilde farklı bir mekan arayışına giderek, Duchamp'ın gizli ilkelerini ortaya çıkarmayı hedefliyordu.

Bu tablo ile doğrusal perspektif kurallarının altüst edildiğine değinen Dr. Penelope Haralambidou, Duchamp'ın, Gelin'in arzularını ve dördüncü boyuta geçişini anlatmak için kullandığı "çiçeklenme" terimini, onun stereoskopiye yani çift gözle bakış derinliğini ayrıştıran ve açığa çıkaran, bir imgenin mekanda "çiçeklenme"sine izin veren mekansal bir temsil tekniğine ilgisi ile de bağlantılı olduğunu gördüğünü ifade etti.

Kapının üzerinde yer alan iki deliğin gözün diğer taraftakini görmeye yönelik bir merak uyandırdığını vurgulayan Haralambidou, düz yüzey ardında gerçek dünyada kullanılan illüzyon ile yaratılan bu 3 boyutlu imgenin, birbiriyle bağlantılı görsel efektler ile ortaya çıkan bir monokl görüş olarak tanımladı.


Serginin "Stereoskop" isimli ilk bölümü

Duchamp'ın ortaya koyduğu özel bir düzenleme ile kapıdaki iki delik sayesinde sadece stereoskopik bir görüntünün yakalanmadığını aynı zamanda yeni bir çizim aracı ve bir projeksiyon biçimi yakalandığını söyleyen Haralambidou, etkileyici bir ifade, alegorik bir gösterim yaratıldığını ifade etti.

Yayınlanmış bir fotoğrafta, tablo ile sunulan görsel derinliğin kaybolduğuna da değinen Haralambidou, konuşmasına, araştırmasını yönlendiren uygulamasının sunumu ile devam etti. Haralambidou'nun eskizler, resimler, kolajlar ve modellerden faydalanarak, Duchamp'ın gizli pornografik montajının altında yatan mimariyi ortaya koymayı amaçlayan bu sergi, 10 bölümden oluşuyor.


"Stereovision" Maketi

Stereoskop isimli ilk bölümde duvara monte edilmiş ve daha önce Charles Wheatstone tarafından tasarlanan aracının yeniden uyarlaması ile stereoskopik görüntüyü ifade eden kısım yer alıyor. Serginin ikinci kısmında ahşap, piyano telleri, asidin aşındırdığı Alman gümüşü ile yapılmış bir "Stereovision" maketi bulunuyor.


"The Act of Looking" Maketi

Serginin devam eden bölümlerinde çizimler, yansımalarla yaratılmış bakış halini yansıtan bir maket ve 3 boyutlu eskiz ve kolajlar yer alıyor. Sergiye ait kataloğun sergilendiği son bölümden önce, yazılı materyaller ve çizimlerle oluşturulmuş bir başka galeri de ziyaretçilerin ilgisine sunulmuş. Haralambidou, bu çalışması ile 2008 RIBA Araştırma Ödülü için de aday gösterilmişti.