Nürnberg'e, başta Hitler, Naziler çok önem verirdi. Müttefiklerin buranın bombalanmasını sıkı tutmalarının nedeni buydu. Ama Nürnberg kendisi önce Naziler'in, sonra da, dolayısıyla, Müttefikler'in bu ilgisini hak ediyor muydu? Bildiğim kadar, durum pek öyle değildi; hattâ gösterdikleri sevginin karşılıksız kaldığını hissederek sinirlenen Naziler de vardı.
Hikâye Kutsal Roma İmparatorluğu günlerine uzanır. O dönemde İmparator seçilenlerin bu kentte taç giymesi geleneği oluşmuştu. Hitler de Alman tarihi ile ve "Almanlık"la organik bağlar kurmak istediği için bu geleneği yeniden canlandırmaya ve Nürnberg'i Nazi ruhunun merkezi haline getirmeye karar verdi. Parti kongreleri burada yapılmaya başlandı. "Hassa Mimar Başı" Speer'e yüzbinleri "istiab" edecek kongre binaları, stadyum ve tribünler, meydanlar ısmarlandı. Çeşitli filmlerde, belgesellerde gördüğümüz Hitler nutukları, "coşkun kalabalıklar", Leni Riefenstahl'a yaptırılan propaganda filmleri burada çekilmiştir. Ama savaş ve sonra da yenilgi bu devasa (faşizm ve şovenizm her zaman "gigantizm" estetiğiyle birlikte gider) binalar ve alanların tamamlanmasına engel oldu. Şimdi, Kongre merkezi olmak üzere inşaatına başlanan bina (Roma'daki Colosseo'nun bir stilizasyonu) Nazizm faciasının sergilendiği bir müzeye dönüşmüş durumda.
İlk gelişimde hiç göremediğim bu yerleri ve eski kenti bu sefer epeyce gezebildim, ayrıca burayı iyi bilen arkadaşlardan da hikâyesini dinledim. Ama belli ki burada çok daha uzun ziyaretleri de idare edecek zengin malzeme var.
Savaş sonrasında ele geçen Naziler'in yargılanması için Nürnberg kentinin seçilmiş olmasında da aynı etkenlerin payı var. Nasyonal-Sosyalizm'i kendi güçlü olduğu yerde teşhir etmeyi düşünmüşler. Ama, yukarıda dediğim gibi, Nürnberg öyle kendiliğinden Nazizm ruhuyla işba haline gelmiş bir kent değil. Bildiğim kadar Naziler'in iktidara gelmesinden önce de bir Sosyal-Demokrat belediye başkanları vardı. Savaştan sonra da liberal ve demokrat bir atmosfere sahip bir kent olarak yaşıyor. Güneyde, Bavyera'da, ama Güney Almanya'nın muhafazakâr havasını burada pek fazla bulamıyorsunuz.
Eski kentin onarımı hikâyesi de ilginç. Tarihte böyle cilveler olur ya: savaş sonrasında kentin mali durumu pek parlak değilmiş. Onun için, sözgelişi Frankfurt veya Düsseldorf gibi kentlerde olduğu gibi, enkazı silip süpürüp tamamen modern bir kent kurmaya girişememişler. Olduğu kadar, eski malzemeyi kullanarak eski halini canlandırmakta karar kılmışlar. Bunu çok iyi yaptıklarını söylemek mümkün sanıyorum: görünüm inandırıcı. Bir de, kırmızıya çalan (bizim Ağrı dolaylarını andırıyor) volkanik bir taşları var.O da bambaşka bir hava veriyor.
Böylece ortaya alımlı, güzel bir kent çıkmış. Bu arada, 19. yüzyıl Avrupa'sının tipik binalarından, garı veya operası da gayet düzgün binalar.
Son olarak bir de buranın Dürer'in kenti olduğunu ekleyeyim. Bu zaten başlı başına bir "şey"!