Seçim sonuçları AKP ve Başbakan Tayyip Erdoğan açısından hiç kuşku yok ki normal karşılanabilecek, kolay hazmedilebilecek bir durum değil. Ağır bir hezimet yok ama ciddi oy kaybı, güç ve prestij kaybı söz konusu.

Başbakan Erdoğan önceki gece yaptığı ilk değerlendirmede, her ne kadar Diyarbakır ve Antalya gibi bazı illerin seçmenlerine sitem etse de "mesajı aldık, gerekli dersleri çıkarıp çalışacağız" dedi.

Seçimde AKP'nin 2007 milletvekili genel seçimlerine göre 7,7 puanlık oy kaybı değişik açılardan değerlendirilebilir. Nedenleri sıralanabilir, Başbakan'ın sert ve kavgacı üslubundan tutun da ekonomik kriz, işsizlik ve yolsuzluk iddialarına kadar pek çok etken sayılabilir.

En kolay, AKP'yi en az sorumlu tutacak olan değerlendirme ise iktidar partisinin oy kaybını "küresel kriz"e bağlamak olur.

Krizin oy kaybında elbette etkisi olmuştur. Ama başlıca etmen acaba bu mu?

Rakamlara, AKP'nin oy kaybettiği, belediye başkanlığı kaybettiği illere bakılırsa bu durumu ekonomik krizle açıklayabilmek güç.

Çünkü ekonomik kriz ağırlıklı olarak sanayiyi, imalat sanayiini vurdu. İmalat sanayiinde yüzde 20'leri bulan üretim kayıpları yaşanıyor son birkaç aydan beri. Sanayide çalışan onbinlerce işçi işini kaybetti.

Nerelerde kaybetti? Kriz ağırlıklı olarak hangi illeri vurdu?
Örneğin Kocaeli'ni, otomotiv sektörünün merkez üssü konumundaki Bursa'yı, önemli tekstil merkezleri arasında sayılan Denizli ve Gaziantep'i vurdu. Peki bu illerde AKP ağır bir yenilgiye mi uğradı? Hayır. Aksine sayılan bu illerin hepsinde belediye başkanlıklarını AKP kazandı.

Ama öte yandan turizm merkezi Antalya'da AKP sürpriz biçimde belediye seçimini kaybetti.

Oysa turizm sektöründe henüz bir kriz yaşanmıyor. Bu sektörde kimse en azından şimdilik işini kaybetmiş, işletmeler kapısına kilit vurmuş değil. Aksine Antalya, oldukça iyi bir turizm sezonu geçirdi.

Antalya'nın AKP'li belediye başkanı Menderes Türel'in ne kadar başarılı olduğu da genelde kabul görüyordu.

Ama AKP Antalya'da seçimi kaybetti. Aynı şekilde Aydın'ı, Sinop'u kaybetti. Tekirdağ'ı kaybetti. İstanbul'un pek çok ilçesini kaybetti. Ankara'da ciddi oy kaybına uğradı. Muğla'da, İzmir'de hiçbir varlık gösteremedi.

Bu olumsuz sonuçlarda ekonomik krizin, yolsuzluk iddialarının Başbakan'ın eleştirilen despotik üslup ve yönetim tarzının etkili olduğu söylenebilir. Ama acaba başka ve çok daha önemli bir etkenden söz edilemez mi?

Örneğin 2007 seçimlerinin hemen ardından esen umut rüzgarlarının, yumuşama havasının terse dönmesinin etkisinden... Türban tartışmalarıyla başlayan gerilimin AKP kadrolarınca sürekli sıcak tutulmasından...Mahalle baskısının iktidarın teşvikiyle yaygınlaşmasından...

Bütün bunların yarattığı algının etkisiyle bir önceki seçimlerde çoğu AKP'ye oy vermiş kitlelerde uyanan derin şüphenin etkisi muhtemelen çok daha yüksek oldu. Yani "Çağdaş yaşam tarzının tehdit altında olduğu" kaygıları muhtemelen daha ön plana çıktı.