Geçen hafta İnşaat Mühendisleri Odası Bursa Şube Başkanı Necati Şahin'in daveti ile Kocaeli'ndeydik. Burada Türkiye'ye model olabilecek bir sistemi yerinde görmek ve sonuçları hakkında birinci elden bilgi sahibi olmak istedik.
İyi ki gitmişiz. Malumunuz, kaçak yapılaşma ülkemizin önemli kent sorunlarından biri haline geldi. Bu dertten bütün şehirlerimiz muzdarip. 17 Ağustos 1999'da meydana gelen Körfez depremi Kocaeli'ndeki belediyeleri önemli adımlar atmaya zorlamış.
O gece depreme biz de Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nde yakalanmıştık. Büyük depremlere bile dayanıklı dev hastanenin sarsıntı anında kolon ve kirişlerinden yayılan sesler bugün dahi kulaklarımızda çınlıyor.
İzmit'te uygulanan bir sistemle 3 bin 500 kilometrekarelik alanda ruhsatsız yapılaşma uydudan takip edilmeye başlanmış. Kısa adı KUSAT olan Kocaeli Uydu Takip Sistemi ile il genelindeki yapılaşma hareketleri gözlem altına alınmış.
Spaceturk firmasından belirli aralıklarla elde edilen uydu fotoğrafları bilgisayar ortamında eski görüntülerle çakıştırılıyor. Bu sayede arazi ya da bina üzerindeki herhangi bir değişim anında göze çarpıyor.
Önce Kocaeli'nin durumuna bir bakalım. Bir kere Türkiye'de il sınırlarının tamamı Büyükşehir sınırları kabul edilen iki kentten biri Kocaeli. Diğeri ise İstanbul. Yani Kocaeli'nin köyleri bile büyükşehir içinde kalıyor.
Böyle olunca imar hareketliliğini gözleme işi de büyükşehire düşüyor. Büyükşehir belediyesi 12 ilçesine bu konuda adeta ağabeylik yapıyor. Orada meydana gelen değişikliği anında ilçe belediyesine bildiriyor.
Hele, ilçe belediyelerinin imar planlarına aykırı şekilde göz yumdukları yapılar varsa büyükşehir anında yıkıyor.
Kocaeli Büyükşehir Belediyesi'ndeki incelemelerimiz sırasında ikinci kez seçilen AK Partili Başkan İbrahim Karaosmanoğlu ile görüşme şansı da bulduk. Karaosmanoğlu, İzmit'te kaçak yapı konusunda kararlı bir tutum sergilemiş.
Depremden çıkarılan dersin ışığında kaçak yapıyla mücadelede ekibinin arkasında durmuş. Hatta kaçak yapılaşmaya taviz verebilecek personeli için de şu anlamlı sözü kullanmış:
"Kaçak yapılaşmaya göz yumarsanız sizi ancak cezaevinde ziyarete gelebilirim."
Aslında bu sözler her şeyi tarif ediyor.
Kocaeli'nde bugün kaçak inşaat elbette sıfır değil. Ama Bursa'daki kadar çığrından çıkmış da değil. Başkan Karaosmanoğlu, olaya önce üst ölçekli planlama ile başladıklarını, ilde bir karış çalı dibini dahi plansız bırakmadıklarını belirtiyor ve bu işi çözme sırrını şöyle aktarıyor:
"Depremin en acı faturasını Kocaeli halkı ödedi. Kaçak ve çarpık yapılaşmanın önüne geçebilmesi için popülist yaklaşımlarda bulunmadık. Aksine kararlı bir tutum gösterdik. Vatandaşlar da bize destek oldular."
İki çocuğunu depremde kaybeden ve acısını yüreğine gömen Büyükşehir Belediye Başkanvekili İlyas Şeker de başarıda imzası olan bir isim. Kocaeli'nde kaçak yapı yapmama kültürü oluştuğuna dikkat çeken Şeker bakın neler söylüyor:
"2005'teki yeni düzenlemeyle yetki alanımız il sınırlarına kadar genişlemişti. Denetimi sağlamak amacıyla, 2006'da KUTAS projesini hayata geçirdik. 1,5 milyon nüfuslu Kocaeli'de 240 bin binanın 400 bin adet fotoğrafını çektik. KUTAS, Türkiye'de bir ilin tamamının takibinin yapıldığı tek projedir."
Peki, köylerdeki yapılaşma ne olacak. Ona da çözüm bulunmuş. 650 köyü olan Kocaeli'nde ekonomik durumu iyi olmayan vatandaşlara ücretsiz proje ve fenni sorumluluk hizmeti verilmeye başlanmış. Buna rağmen özellikle Kandıra civarında orman içine yapılan kaçak villalar da yerle bir edilmiş.
Kocaeli'nde bu kararlı adıma meslek odaları da destek vermiş. İzmit'teki incelemelerimizde bize ev sahipliği yapan İMO Kocaeli Şube Başkanı Aykut Bozkurt ise 1999'da çok ağır bir bedel ödendiğini hatırlatıyor ve 120 bin konutun depremden etkilendiğine dikkat çekiyor.
İMO Bursa Şube Başkanı Şahin ise Kocaeli örneğinin Bursa'da da başarılabileceğini, bunun için özel bir dönüşüm kanunu çıkarılmasını, Büyükşehir'in aktif biçimde mücadeleye el koymasını ve en önemlisi de Bursa sevdalısı olunması gerektiğini düşünüyor.
Bursa'da bu başarılamaz mı? Tabii ki başarılabilir. Bunun için Kocaeli'nde olduğu gibi maazallah bir deprem yaşamak gerekmiyor. Bir de il sınırlarını Büyükşehir'e katmak gerekiyor.