Örneğin yarım kilo peynir üretebilmek için 2 bin 450 litre suya ihtiyaç olduğunu biliyor muydunuz? İngiliz çevre yazarı Fred Pearce'in, Türkçesi Altın Kitaplar'dan yeni çıkan kitabı Nehirler Kuruyunca, sanal su konusuyla işe başlamış. Pearce kitabında, su kıtlığının en büyük sebebinin küresel ısınma değil, nehirlerin ve yeraltı sularının bilinçsiz kullanımı olduğunu savunuyor.
İngiltere'nin çevre alanında önemli yazarlarından olan Pearce, İngiliz The Guardian gazetesinde de köşe yazarı. Nehirler Kuruyunca kitabına "İnsan Süngeri" başlıklı bölümüyle şöyle başlıyor: "Hepimiz evlerimizde su tasarrufu yapabiliriz. Banyo küvetini doldurmak yerine duş yapmak, dişlerimizi fırçalarken musluğu kapatmak takdir edilecek davranışlar ama evde tükettiğimiz suyun dünya nehirlerini kurutmakta olduğu fikrine kapılmamalıyız. Evlerimize doldurduğumuz eşyaların üretimi sürecinde de belli bir miktar su harcanır, ama öykünün tamamı bu kadar değil. Yediğimiz içtiğimiz besinleri yetiştirmek için gerekli olan su miktarını ekleyince rakamlar birdenbire yükselmeye başlar."
Pearce'ın bahsettiği bu rakamlar sanal su rakamları. Yani bir ürünün üretim aşamalarında tüketilen su. Örneğin 1 lt süt üretimi için 1000 ila 3 bin 800 litre su harcanması gerekiyor. Çünkü ineğin yediği yoncayı yetiştirmek için tarlayı sulamakta dünya kadar su kullanılıyor. Aynı süreç et için de geçerli. 16 bin ton su ile ancak 1 kg dana eti üretilebiliyor.
Su değerleri hesaplanırken ürünün nerede üretildiği çok önemli. Yağmurlu ülkeler şanslı. Ancak onlar da kendilerinde olmayan bir ürünü dünyanın başka bir bölgesinden ithal ederken sanal su ithal etmiş oluyorlar.
Türkiye Çok Tüketen Grupta
Water footprint (suyun ayakizleri) kavramıyla, tıpkı karbonda olduğu gibi suyun da izlediği yol, yani sanal su ithalatı takip edilebiliyor. Özellikle Japonya ve İsviçre gibi zengin ülkeler tarım ürünlerinin çoğunu dışarıdan aldıkları için çok fazla sanal su ithal etmiş oluyorlar. ABD de aşırı tüketim alışkanlığı ve beslenmede etin tercih edilmesi nedeniyle listede en üst sıralarda yer alıyor.
İkinci en yüksek tüketim grubunda, yılda kişi başı 1800 - 2 bin 100 ton ile Kanada ve Rusya var. Türkiye, kişi başı 1615 ton su ortalaması ile üçüncü en yüksek sanal su tüketimi grubuna dahil.
En fazla su tüketilen sektörlerden biri tekstil. Örneğin pamuk, yüksek miktarda su tüketen bir ürün. Ortalama bir tişört için gereken 250 gramlık pamuğu üretmek için 2 bin litre su harcanıyor. Tabii bir de boyama, yıkama gibi süreçlerde giden su var. Jean pantolon üretiminde sadece yıkama için bir ton ürün başına 70 ton su gerekiyor.
Pakistan ve Hindistan gibi, uzun yıllar nehir sulaması yapmış büyük pamuk üreticileri, bugün hem topraklarında tuzlanma hem de yer altı sularında çok keskin düşüşler yaşıyor. Fred Pearce, "Elbetteki ülkelerin gelişimine karşı değilim ama ülkeler su kaynaklarını nasıl kullanacaklarını planlamak zorundalar" diyor. Ona göre dünya nüfusu fazla değil, kaynaklar doğru kullanılırsa su herkese yeter. Ancak en büyük tehdit insanların aç gözlülüğü ile aşırı tüketim hevesi.
Bireysel Tüketinizi Bulun
Fred Pearce "Ben herhalde yılda bir ton kadar su içiyor, evimde ise 50 - 100 ton arası su kullanıyorum. Ama bir yıl boyunca beni besleyecek ve giydirecek bitkilerin yetiştirilmesi için 1500 - 2 bin ton, yani yarı olimpik bir yüzme havuzunu doldurandan fazla su gerekiyor" diyor. Eğer siz de kişisel su tüketiminizi görmek istiyorsanız, www.waterfootprint.org sitesinde bulunan "your footprint calculator" (sizin ayakizi hesabınız) bölümüne girebilirsiniz. Hızlı hesaplama yöntemiyle benimki yılda 1519 ton çıktı.
Ne Ne Kadar Su Tüketilerek Üretiliyor (Litre)
Bir porsiyon pilav 95
Bir tost 150
Karışık salata 490
Bir fincan kahve 140
Bir bardak çay 35
Bir dilim ekmek 40
100 gramlık bir patates 25
100 gramlık bir elma 70
125 ml'lik bir kadeh şarap 120
200 gramlık paket patates cipsi 185
40 gramlık bir yumurta 135
70 gramlık bir domates 13
100 gramlık portakal 50
1 kg sığır eti 16 bin
1 hamburger 2 bin 400
Bir çift deri ayakkabı 8 bin
Bir A4 kağıt 10
2 gramlık bir mikroçip 32