İstanbul'un trafik sorununa çözüm olmaması ve yerel seçim öncesi AKP'nin seçim otobüsü gibi çalıştırılmasıyla tepki çeken metrobüs projesinin, İstanbul için uygun olup olmadığına dair merak edilenleri, MMO İstanbul Şube Başkanı İlter Çelik ile konuştuk.

İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri'nin (İETT) test etmeden tanesi 1.2 milyon avroya aldığı 50 tane metrobüs aracı neden garajlarda bekletiliyor? Yerel seçimler öncesine 'hızla yetiştirilen' ve Başbakan Erdoğan'ın övgüler dizdiği raylı sisteme dayalı olması gereken projede, neden körüklü otobüsler kullanılıyor? Metrobüs projesinin karanlıkta kalan yanlarını konuştuğumuz Makina Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Başkanı İlter Çelik, "Metrobüsün asıl sıkıntılarını henüz yaşamadık" diyerek, olacaklara dikkat çekiyor.

Metrobüs İETT'nin sırrı mı?
Metrobüs dediğimiz sistem nedir? Bize sunulan projeye ‘metrobüs' demek mümkün mü?

İstanbul'da devreye giren metrobüs sistemi hibrit dediğimiz; gücünün yarısını normal yakıttan yarısını da elektrikten elde eden araçların üzerinde gittiği raylı bir sistem. Bu araçlar normalde yokuş inerken elektrik akülerini doldurur, yokuş çıkarken de o elektriği kullanır. Yetmediği yerde de normal yakıtı tüketir. Garajına döndüğünde ise aküleri doldurulur. Bizdeki sistem ise kullanılan araçlarının körüklü otobüsler olduğu ve raylı ulaşım sistemi olmadığı için metrobüs değil.

Sizce Hollanda'dan satın alınan asıl araçların garajda beklemesinin sebebi ne?

Bu araçlar şu an deneme aşamasında ve bizim edindiğimiz bilgiye göre bunlardan bir tanesi Mısır'da, 3 tanesi de Fransa'da test ediliyor. 2003 yılında Ali Müfit Gürtuna döneminde İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne (İBB) bu proje sunulmuş ama kabul edilmemiş. Ankara'da Melih Gökçek de projeyi reddetmiş. Daha sonra İBB'den bir ekip Hollanda'ya gitmiş ve bu araçlardan 150 tane alınması gerektiğini rapor etmiş. İlk aşama olarak da tanesi 1.2 milyon avrodan 50 tane araç satın alınmış. Alımdan sonra bunların yokuş çıkamayacağı anlaşılıyor. İstanbul'un yolları, başka bir Avrupa şehrine benzemez, bu şehir çok yokuşlu ve inişli. Amsterdam'a benzemez. Ayrıca duyduğumuza göre; şarp istavrozlarında yani aracın gücünü tekerleklere aktaran sistemde bir dizayn problemi var ki bu çok ciddi bir sorun. Öte yandan bu araçların yolcu taşıma kapasiteleri belliyken, bizdeki yolcu yoğunluğu bu araçları zaten çalışmaz hale getirecek kadar fazla.

Metrobüs sıkıntı yaşatacak
Peki İETT tüm bunları bilmiyor mu? Size ya da uzman başka bir kuruma danışılmadı mı?

Kimseye danışılmadı. Muhtemelen kendi içlerinde oluşturdukları bir bilirkişi heyetiyle kendilerini denetliyorlar. İETT bu konuyu sır gibi saklıyor. Biz bu konuda uzman insanlarız ama bilirkişi heyeti gönderemiyoruz. Otomotiv konusunda en önemli bilgisi ve kürsüsü olan bir yer de İstanbul Teknik Üniversitesi, onlar bile durumla ilgili bilgi alamıyor. TÜBİTAK'ta bu araçlar konusunda uzman bir birim var ama onlara da bilgi verilmiyor. Dolayısıyla bu illegal bir durum, sanal bir ihale halini aldı ve biz ulaşamıyoruz. Bu konuda yaptığımız başvurular var. "Biz bu sorunları çözmek için araçları incelemek istiyoruz. Bunlar bizim meslek alanımıza giriyor, önerilerimiz olabilir" dedik. Ama olumlu cevap alamadık.

Özetlersek metrobüs tartışmasının püf noktaları, bu projenin asıl çıkmazları neler?

İstanbul'un bir kent ulaşım planı yok ve metrobüs gibi lokal çözümlerle bu karmaşa çözülemez. Biz, tüm dünyada olduğu gibi raylı sisteme dayanan bir ulaşım omurgasını doğru buluyoruz ve metro-metrobüs projelerini destekliyoruz ama metrobüs diye lastik tekerli bir araç kullanılmasına karşı çıktık. Bu işi hem çabuk olsun, göstermelik olsun, seçime yetişsin diye aceleye getirdiler ve hata üstüne hata yaptılar. Bilim insanlarına danışılmadan ve bilgi verilmeden yürütülmeye çalışılan bu projenin birçok çıkmazı var:

İETT araçlardaki sorunun kapı açılma sistemlerinde olduğunu söylüyor ama bizim aldığımız duyum daha önce de dediğim gibi gücü aktaran sistemde. İETT, sorunu küçük göstermek için bu açıklamayı yapıyor. Öte yandan o araçlar metrobüs yolcularını taşıyamaz. Metrobüsteki yolcu yoğunluğunu biliyorsunuz, yüklü yolcu bindiğinde o araçlar çok sık arızalanır ve zaten çok pahalıya satın alınan bu araçlar yine o kadar pahalı bir şekilde tamir ettirilip durur.

En önemlilerinden biri bu araçlar kullanılırken arızalandığında insanların gideceği bir yer yok. Bir tarafta tel örgü var öbür tarafta hızlı trafik. Ayrıca metrobüs trafiğin ters yönünde gidiyor ve bu da bir felakete yol açabilir. Yoldan çıkma sonucunda yaşanacak bir çarpışma çok şiddetli olur. Zaten metrobüsün yolu da sıkıntılı, çünkü normal şeritten çalıyor. Sırf bu yüzden emniyet şeritleri iptal edildi ve biz bunun bedelini daha yapım aşamasındayken iki tane motosiklet sürücüsünün ölümüyle ödedik. Böyle bir trafik çözümü olmaz. Trafiğe çıkan araç sayısında azalma yok. Metrobüsten kazandığını, öbür şeritleri daha da sıkıştırdığın için kaybediyorsun. Bu iş ortaya çıkınca İETT, bu araçları nisan ayında kullanacağını açıkladı ve o zamana kadar birşeyler yapmaya çalışıyor ama bizce asıl sorun zaten o tarihten itibaren başlayacak.