Atatürk Rölyefi

9 Eylül, İzmir'in kurtuluş günü, aynı zamanda emperyalizmin Anadolu topraklarından sürüldüğü, denize döküldüğü gün. Mustafa Kemal'in önderliğindeki ulusal özgürlük ve Kurtuluş Savaşı'nın kazanıldığı, Misak-ı Milli sınırları için yeni bir dönemin başladığı gün.

Belki de İzmirliler için bugünün artık başka bir anlamı olacak. Bugün İzmir Yeşildere Caddesi'ne bakan Çaldıran Mahallesi Taş Ocakları Mevki'sinde üç yıldır merakla beklenen "Atatürk Rölyefi" açılacak.

Uzunca bir süredir Yeşildere Caddesi'ni kullanan pek çok İzmirli'nin dikkatini görkemli bir heykelin inşaası çekiyor. 30 Ağustos Zafer Bayramı'nda açılacağı duyurulan Mustafa Kemal Atatürk'ün bir rölyefi olduğu görülen bu yapı, tam olarak tamamlanamaması nedeniyle, açılış tarihinin ertelendiği öne sürülüyor. Yeni Buca Belediye Başkanı Ercan Tatı'nın her fırsatta, "Ben olsam bu kadar maliyetli bir projeye başlamazdım" dediği rölyefin, belirtilen tarihe yetiştirilememesi kafalarda soru işaretleri bırakıyor. Yerel seçimler öncesi başlayan yapım sürecinin de ortaya koyduğu gibi, rölyefin inşaatı Eski Buca Belediye Başkanı'nın bir projesi. Daha önce de Buca Belediyesi başka parlak bir projesiye imza atmış: Dev Mevlana Heykeli! Eski Başkan Cemil Şeboy Buca'da yaşayan vatandaşların yüzde 80'inin bu projeye destek verdiğini de ifade ederek, yaptıkları bütün projelerin çok yüksek oranda oyla desteklendiğini söyledi.


Mevlana Heykeli

Yunus Emre, Pir Sultan Abdal gibi değerlerin de dünyaya tanıtılması gerektiğini belirten Şeboy başkanlığı sırasında verdiği demeçte:

''Başka ülkeler masal kahramanları yaratıyorlar ve bu kahramanları pazarlıyorlar. Bizim bir değer yaratmamıza gerek yok, zaten bu değerlerimiz var. Bunların tanıtılması gerekir. Atatürk bir dünya lideridir. Bu kadar değerli bir lidere ancak böyle anıtsal projeler yakışır. Biz de Atatürk'e layık olan bir proje gerçekleştiriyoruz. Atatürk Rölyefi'ni buraya yapmamızın nedeni, kayalıkların çevre yolu üzerinde hareketli bir bölgede bulunmasıdır. Kayalıklar Buca sınırının başladığı yerde ve konum olarak da İzmir'in birçok bölgesini görüyor. Atatürk'ün İzmir'i izlediğini göstermek amacıyla o tepeyi seçtik. Alana başka şeyler de yapılabilirdi, ancak biz anlamlı bir şey olsun istedik. Mask tamamlandığında Atatürk, İzmir'i tepeden izleyecek. Dünyanın her yerinde böyle projeler var. Brezilya'da İsa Heykeli, Amerika'da Özgürlük Heykeli ve Fransa'daki Eyfel Kulesi gibi anıtsal yapılar bulundukları ülkenin ismiyle anılıyor. Atatürk rölyefi de İzmir'i dünyada tanıtacak bir proje olacak. Dünyanın tanıdığı Atatürk ile İzmir'i tanıtacağız. Anıtsal projeler yapmamız lazım, Atatürk rölyefi en büyük Atatürk heykeli olacak ve dünya literatürüne gireceğiz. Hem dışarıdan hem de Türkiye'nin değişik illerinden İzmir'e gelecek olan turistler Atatürk Rölyefi'ni de görmek isteyecekler. Böyle projeler çevresini de değiştirerek, kent yenilemeyi de tetikler.'' dedi.

Rushmore Dağı Anıtı

Cemil Şeboy, Buca'nın Çaldıran Mahallesi Taş Ocakları mevkisinde özellikle gecekonduların yoğun olarak bulunduğu bölgede yapılan rölyef için Amerika Birleşik Devletleri'nin Güney Dakota eyaletinde, Rushmore Dağı'ndaki Amerikan başkanlarının kayalara oyulmuş masklarından esinlendiklerini belirtti.

Projenin yapılacağı alan üzerinde detaylı jeolojik ve jeofizik etütleri yapılarak, tehlike yaratabilecek ve sağlam olmayan kayalarla, kayma yön noktaları tespit edildi. Sağlam zemin bulununcaya kadar kazı ve çürük kayaların temizliği yapıldı. Rölyefin konumlandırılacağı tepenin topografik fotogrametrik yöntemlerle hali hazır kotları alındı. Heykeltıraş Harun Atalayman tarafından hazırlanan 1 metrelik maket, Frank O. Gehry'nin kendi projeleri için yaptığı gibi aynı fotogrametrik yöntemle tarandı. Üç boyutlu fotogrametrik tarama sonucu elde edilen 3 bin 500 nokta özenle çalışıldı. Rölyef iç konstrüksiyonu ile tepe ile bağlantılarını sağlayacak olan yatay çelik konstrüksiyon kiriş bağlantıları tamamlandı.

Tüm bu hesap ve tasarımlarda Prof. Hikmet Aydın ve Prof. Yalçın Koca görev aldı. Gerek rölyef, gerekse yapılacak yapay kayaların ana taşıyıcısı olan bu sistemin üzerine, hasır çelik ve rabiz teli monte edildi.

Atatürk Rölyefi ile İlgili Notlar:
- Projenin başta 3,3 milyon TL'ye mal olacağı hesaplanırken harcanan tutar yaklaşık 4,2 milyon TL olmuş.
- Rölyefin yapımında tahminen 50 ton çelik hasır, 500 m³ püskürtme beton ve 300 ton çelik konstrüksiyon kullanılmış.
- Rölyefin bulunuduğu tepe gece ve gündüz aydınlatılması için aydınlatma proje yapılmış.
- Rölyefin inşaası ile ilgili teknik planlama ve projelendirmeyi Dokuz Eylül Üniversitesi ve Ege Üniversitesi 25 öğretim üyesi yapmış, Yıldız Teknik Üniversitesi de projeye katkıda bulunmuş.
- Arazinin jeolojik, jeofizik ve jeodezik etüdleri son aşamalarına kadar ilgili üniversite tarafından yapılmış.
- Bu etüdler sonucunda herhangi bir depremde düşme olasılığı olan en küçükten en büyüğe kadar tüm kayalar tahribatsız genleşen dinamitle yerinde parçalanıp kaldırılmış.
- Rölyefe ulaşımı sağlayacak yol açılıp, rölyefin oturtulacağı zemin ve kaya aynasının kazı ve temizleme işlemi yapılmış.
- Rölyefin oturacağı ve yaslanacağı tüm kayaların yapıları taşıma güçleri, testler ve hesaplamalar sonucu belirlenmiş, yatay ankraj çivilerin çakılacağı kayalar belirlenmiş. Yatay ve düşey ankrajlar, açacak uygun makine ve ekipman belirlenmiş.
- Rölyef kabuğunu oluşturacak betonarme panellerin agrega ve çelik hasırları belirlenmiş ve mukavemet deneyleri tamamlanmış.
- Rölyefi modüler olarak hazırlayacağımız 5 dönümlük alanın tesviye çalışması tamamlanmış.

Dünyadaki Dev Heykeller
Dünyanın 7 harikası'ndan ikisini dev heykeller oluşturuyor.

Rodos Heykeli:
32 metre yüksekliğinde, demir ve taşla desteklenmiş bronzdan yapılmış bir heykeldi. Rodoslular tarafından Güneş Tanrısı Helios'a ithafen yapıldı. Yapılışından yok oluşuna kadar yalnızca 56 yıl geçmesine rağmen, Rodos Heykeli dünyanın yedi harikasından biri olmayı başardı. Bunun en büyük sebebi, devasa bir heykel olmasının yanısıra Rodos adasındaki insanlar için beraberliğin simgesi olması idi. Rodos Heykeli'nin yapılması tam 12 yıl sürmüş ve heykel MÖ 282 yılında bitirildi. Liman girişinde bulunan heykel MÖ 226 yılında bir deprem sonucunda en zayıf noktası olan dizinden kırıldı. Rodoslular, Firavun Ptolemy III Eurgetes'den restorasyon için yardım teklifi aldılarsa da, bir kâhine başvuruldu ve yardım reddedildi. Neredeyse 900 yıl boyunca heykel harabe halinde kaldı. 654 yılında Araplar Rodos'u feth ettiler. Heykelden kalanları Suriyeli bir Yahudi'ye sattılar.

Zeus Heykeli:
Zeus Heykeli MÖ 450 yıllarında, adına olimpiyat oyunları düzenlenen Tanrıların kralı Zeus için, Olimpiyatlar'a ismini veren Olimpia'da yapılmıştı. Zeus Heykeli, bir tahta iskelet üzerine altın, fildişi ve metal parçalar yerleştirilerek Partenon'un içinde yapılmıştı. Heykelin oturduğu taban 6,5 m genişliğinde ve 2 m yüksekliğinde, heykelin kendisi ise 13 m yüksekliğindeydi.

Özgürlük Heykeli:

Özgürlük Heykeli, ABD'nin New York şehrindeki Liberty (Özgürlük) adası üzerinde, inşa edildiği 1886 yılından bu yana Amerika'nın simgesi olan anıtsal heykel ve gözlem kulesi.

Bakırdan yapılan Özgürlük Tanrıçası heykeli, Fransa tarafından kuruluşunun 100. yılı nedeniyle ABD'ye (10 yıl gecikmeli olarak) hediye edilmişti,1884-1886 yılları arasında inşa edilen heykelin mimarı Frederic Bartholdi'di. Çelik iskeleti Gustave Eiffel, kaideyi Richard Morris Hunt yapmıştı.



Christo Redentor:


Kurtarıcı İsa Heykeli

Christo Redentor, Brezilya'nın Rio de Janeiro şehrinde Corcovado Dağı üzerinde, şehrin sembollerinden biri olan İsa heykeli.

Türkçe, "Kurtarıcı İsa" anlamına gelen heykel, dağın aşağı kısmında Tijuca Milli Parkı bulunuyor. Corcovado 710 m. yükseklikte olup, muhteşem bir şehir manzarası sunar. Corcovado dağ treni, kıvrımlı bir yolu izleyerek dağın zirvesinin yakınına kadar gelir. 7 Temmuz 2007 tarihinde, Dünyanın Yeni Yedi Harikası'ndan biri olarak seçilmişti.

Bamya'nın Budhası:
Dağın oyuylasıyla oluşturan heykel Kabil'in 230 km Kuzeybatısında yer alıyor. 2001′de Taliban tarafından yok edilen bu heykel tekrar onarılıyor.

Huagdi ve Handi:
Çin'in görsellik açısından en büyük heykel anıtları. Sarı Çin İmparatorluğu. Yükseklikleri 103 metre.

1. Peterlin heykeli:
Rusya'nın en muhteşem mimarisiyle, göz önündeki eser. Bu heykel dünyanın en uzun ve yüksek açık hava heykeli.

Lasnhan heykelleri:
Çin'de bulunan heykeller 71 metre yüksekliğindeler.

Guanyin Heykeli:
Sanya'daki heykel mimarisi ve görüntüsüyle göz kamaştırıyor. Çin'in en güneyindeki heykel Uzakdoğu'daki en ihtişamlı heykel 108 metre yüksekliğinde.

Kiev heykeli:
Yevgeny Vuchetich'in yaptığı Ukrayna'nın en muhteşem heykeli. Büyük Vatansever Savaşı Müzesi'nin bir uzantısı. Titanyumdan yapılmış olan Kiev Heykeli 102 metre uzunluğunda ve 530 ton ağırlığında. Kiev'in Anavatan heykeli olarak biliniyor.

Ushiku Heykeli:



Japonya'da bulunan heykel dünyanın en uzun bronz heykeli. 1993′te tamamlandı. 120 metre yüksekliğinde. 85 metreye kadar özel bir asansörle çıkılıp gezilebilyor. 4000 ton ağırlığında.

Anavatan Heykeli:
Rusya Volgograd'daki Heykel'i ünlü Heykeltraş Yegunechi Yuchetic yapmış. 1967'de dikilen heykel zamanının en yüksek heykeliymiş. Stalingrad Savaşı'da itafen yapılan Heykel muhteşem görüntüsüyle büyülüyor. Anavatan Heykeli 85 metre yüksekliğinde ve yapımında 7900 ton beton kullanılmış.

"Beni görmek demek, mutlaka yüzümü görmek demek değildir. Benim fikirlerimi, benim duygularımı anlıyorsanız ve hissediyorsanız, bu kafidir."
Dünyada yapılmış milyonlarca anıt var. Bazıları devasalığıyla ilgi odağı. Hepsi bir acı, sevinç ya da inanışın eseri. Eserlerin büyük olması sadece boyut olarak değil aynı zamanda büyük emek ve para harcanmasında da kaynaklanıyor. Kentsel olarak incelendiğinde hemen hepsi bir meydanda ya da kentlerin nirengi noktalarında konumlanıyor. Eserler büyürken kentler gelişiyor, birer ikon haline geliyor.

İzmirliler için Mustafa Kemal çok önemli. Bir heyet halinde ziyaret ettikleri Atatürk'e 14 Eylül 1922 tarihinde "Hemşehrimiz ol..."teklifinde bile bulunmuşlar. Mustafa Kemal bu teklifi hemen kabul etmiş. Yapılan bu rölyef İzmir adına Büyük Önder'e karşı yapılmış büyük ve pahalı bir jest.

Sorunlu nokta ise Ege'nin İncisi (kimine göre gevur kimine göre çağdaş) İzmir doğa harikaları ve Saat Kulesi gibi ikonlara sahip sürekli gelişen bir şehir. Kentin varoşlarında, yolun en dikkat dağıtan noktasına bir yeni "ikon" eklemek ne kadar akılcı? Ya da aynı bütçeyle kentin kanayan yarası haline gelmiş bu alanı kalkındıracak, burada yaşayan halkı geliştirecek bir proje geliştirilemez miydi? Örnek vermek gerekirse Bilboa'da yapılan Guggenheim Müzesi, kenti fabrikalar denizi olmaktan çıkarıp dünyaca ünlü bir kültür bölgesine dönüştürmüş bir proje. Oy ya da rant, saygı ya da hayranlık... İzmirliler'in bundan daha büyük bir kafaya ihtiyaçları var!