Büyük şirketlerin çoğu İstanbul'da olmaya can atıyor. Çünkü, bu tarihi kent her yönüyle bir cazibe merkezi durumunda! "Boğaz"ın her iki yakasını birleştiren tüp geçit ile 3. köprünün getireceği olanaklar bu cazibenin gücünü daha da artırıyor.

New York misali finans gökdelenlerinin rekabeti şimdiden konuşulmaya başlandı bile. İstanbul bir anlamda çok renkli finans kuleleriyle dünyanın sayılı ekonomi başkentlerinden biri olacak.

Gelişmiş ülkelerdeki örneklere bakılınca bu proje doğru gibi görünüyor. Ancak kesin başarı tek bir koşula bağlı: İstanbul gibi her yönden doyma noktasına ulaşmış bir büyük kente önemli bir fonksiyon daha yüklenirken, sırtındaki yükleri de hafifletmek gerekiyor. Aksi halde İstanbul yeni kimliğini hızla kaybedebilir.
Göreceksiniz, önlem alınmazsa kısa sürede İstanbul'un nüfusu 20 milyonu aşacak. Dahası 3. köprüyle birlikte oldukça girift bir rant savaşı başlayacak. Kentin taşı toprağı gerçekten altın olacak. "Kültür Başkenti" ifadesi ise kat kat giyinmiş bir kişinin üzerine atılmış moda kabilinden bir şala dönüşecek.

Biliyorum ki her kentin önceden hazırlanmış detaylı master planları var. Lakin, değişen koşullara göre -ve biraz da İstanbul'u rahatlatmak adına- tüm büyük kentlerin birbirine entegre edilmeleri şart. "Bilişim Vadisi" gibi projeleri bile bu saatten sonra İstanbul'un kaldırması artık mümkün değil.

Çin ekonomik kalkınmasını yeni bölgelere borçlu
Tam da burada Çin'de uygulanan bir projeden bahsetmek isterim. Bugünkü Çin ekonomisinin mimarı reformist Deng Xiaoping'in kafasında bir zamanlar büyük kentlerin tek bir konuya angaje olması fikri gelişmiş. Böylece büyük kentlerde yığılmaların önlenmesi, ihtisas alanlarının yatay eksende ülkeye dağıtılması planlanmış.

Nitekim Hong Kong'un Çin'e devri gündemdeyken kimi hizmet alanlarının Hong Kong'dan alınıp, bir uydu kente aktarılması düşünülmüş. 1979'da küçük bir yerleşim alanı olan "Shenzhen" yabancı yatırımcıların faaliyet alanı olarak seçilmiş. Zamanında 15 bin kişinin yaşadığı kent bugün 13 milyonluk bir büyük finans merkezi konumunda.

Gökdelenler kenti "Shenzhen" yalnız ekonomisiyle değil, bilişim alanında da bir başkent gibi. Aynı zamanda ilk özel mülkiyet sisteminin uygulandığı yer olarak da Çin reform tarihine adını yazdırmış.

Bir zamanlar Fransa'da Renault fabrikasında işçi olarak çalışmış gurbetçi Deng Xiaoping bununla da yetinmemiş, Çin'in ileride ihracata dayalı bir ekonomik modelle kalkınacağını görerek yeni ihracat kentleri kurulması için çalışmalar yapmış.

Sonuçta "Shantou", "Xiamen" ve "Zhuhai" ortaya çıkmış. "Zhuhai" aynı zamanda Çin'de ilk yabancı bankanın kurulduğu yer.

Bu uygulamalar yalnız Hong Kong, Şanghay, Pekin gibi kentleri rahatlatmakla kalmamış; "Tayvan", "Makao" gibi rakiplerin dışa açılma patentlerini de ellerinden almış.

Çoğu Anadolu kenti başka alanların yıldızı olabilir
Buradan şu noktaya gelmek istiyorum: Belki abartılı bir görüş olarak görünebilir ama İstanbul finans merkezi olurken, hizmet sektörü dışında kalan devrini tamamlamış birçok iş alanı neden hâlâ İstanbul'a monte edilmeye çalışılıyor?

Kıyıda köşede kalmış bir Edirne ya da Tekirdağ birçok anlamda alternatif uydu merkezler olamaz mı? İnşa edilecek yeni otelleri ve konfor alanlarıyla.

Dahası, şimdiden İzmir'i bir bilişim kenti, Urfa ya da Gaziantep'i bir üniversiteler şehri, Adana ve Mersin'i ticaret üssü haline getirmemiz şart değil mi?

Bence treni kaçırmadan daha onlarca kentimizi birer uzmanlık alanına dönüştürmenin tam arefesindeyiz. Sel felaketi nedeniyle bir kez daha yazdım; aksi takdirde İstanbul iyi bir finans merkezi olur ama bir başka yüzüyle de aynen Mumbai'ye (Bombay'a) benzer.

Not Defteri
"New York ile İstanbul'u karşılaştırdığımda şunu görüyorum: Birincisi bana kıyamet gününü hatırlatıyor; ikincisi ise bir yeryüzü cennetini. New York bir taş ocağı, İstanbul ise yemyeşil ağaçların süslediği uhrevi bir kent."

Le Corbusier
(Ünlü mimarın 1911'de İstanbul'u ilk gördüğünde söylediği sözler)