İngiliz mimar firmasının iflas ve çalışma pratiğinin iniş çıkışlarına değiniyor.

Londra'daki Whitechapel ve Chrisp Sokağı'nda bulunan Idea Store Kütüphaneleri ve Denver Çağdaş Sanatlar Müzesi gibi kamusal projelerden 2003'te Venedik Bienali'nde Chris Ofili ile kurduğu sanatçı işbirliklerine kadar artarak İngiliz mimar David Adjaye'nin yıldızı uzun süredir parlamaktaydı. Bu ilkbaharda Smith Group ve Freelon Adjaye Bond'un birlikte tasarladığı başkent Washington'da bulunan Afro - Amerikan Tarih ve Kültür Ulusal Müzesi ile imrenilen işi kazanması pek şaşırtıcı olmadı. Temmuz'da çıkan haberlere göre iflasın eşiğinde olması daha şok ediciydi. Adjaye, The Architect's Newspaper ile çalışma pratiğinin kaçınılmaz iniş çıkışları için bir mimarın nasıl hazırlanacağını ya da hazırlanamayacağı ile ilgili açık açık konuştu.

The Architect's Newspaper: 1994'te kendi yolunuza giderken iş planınız neydi?

David Adjaye: 1993'te MA'i bitirdiğimde, bir ekonomik durgunluk oldu. İngiltere'de iş olanağının olmadığı zor bir zamandı. İnsanlar yurtdışına gitmek zorunda kaldı. Aslında muhtemelen yurtdışına çıkıp durgunluktan kaçabilecek son zamandı. Ne yazık ki, şu an insanlar için böyle bir seçenek söz konusu değil.

Londra'nın şehir merkezinde bir üniversite olan South Bank Üniversitesi'nde yarı zamanlı ders veriyordum ve ıvır zıvırla uğraşıp moral verici şeyler yapabiliyordum. Mesleğimi yapma hissim, iş kurmak yerine çalışmaktı ve hızlandırılmış projelerle ilgili temel olarak yatak odamın dışında, yoluma çıkmış olan ve yerel etki alanındaki bir dizi özel görevden fırsatlar doğdu.

TAN: Kısaca o zamanlar siz bir ortaklığın içindeydiniz. Bir kişiyle tasarımcı olarak ve diğeriyle iş geliştirmek üzerine mi kurgulanmıştı?

DA: Hayır, durum bundan daha saftı. Temelde bu sıradışı ve iyi niyetli bir düzenlemeydi, kesinlikle mali değildi, sadece çok çalıştığımıza dair bir bildiriydi. Dürüst olmak gerekirse dağılma sebebi buydu, çünkü daha çok kötü şöhrete sahip bir okul ortaklığı gibiydi ve sistemli bir ilişki yoktu, böylece başarısız oldu.

Ne yazık ki okullar mesleğin girişimci olma fikrine bağlanamıyor. Hepimiz mezun olduk ve hemen sonrasında hemen çalışmayı denedik. Bu nesil epey farklı, çünkü borçlarını ödüyorlar. Londra'daki günlerimde hala hibe sistemi çok fazlaydı. Geri ödeme açısından eğitiminiz boynunuza dolanmış bir ilmik gibi değildi. Daha çok bedava gibiydi ve dünyanın sorumluluğunu almak için çok hazırdınız ve dünyaya geldiniz. Daha fazla risk vardı.

TAN: Odak noktası olarak kültürel ve kamu projelerini seçtiniz. Bu iş her zaman düzenli oluyor mu?

DA: İki yıl önce geniş bir iş kitlesi kazandıktan ve tamamladıktan sonra, döngüleri olan bir işin içinde olduğumu ve bu döngüdeki boşlukları etkisiz hale getiremediğim sürece başıma bela olacağını şimdi daha iyi anlıyorum. Bu noktaya kadar bunu anlamlı bir şekilde iyice düşünüp taşınmaya zamanım olmamıştı.

Çok zaman gerektiren bir iş olduğunu ve tekrarlanan müşterilerin bulunduğu bir sektörde çalışmadığımı fark ettim. Çalışmayı seçtiğim ve sevdiğim bu kamusal ve kültürel sektörün belli bir hızı olduğunu tahmin etmemiştim. Böylece tepeden gördüğüm boşlukla baş edebilmek için ticari müşterilere bakmaya başladım.

TAN: Ne zaman ekonominin düşmeye başladığını fark ettiniz?

DA: Ticari projelerin hızını korumaya karar verdiğimde geliştirmek biraz zaman aldı ve yaklaşık yüzde 30 ila 40 arasında iş yükümüzü arttırdı. Geçen yaz ekonominin sallantıda olduğu açıkça belliydi ve ilk olarak aldığımız ticari projelerde kendini gösterdi. Ekim civarı tüm ticari projelerimizi kaybettik, çünkü geç başlamıştık ve en kolay durdurulacakların başında bu projeler geliyordu.

Büyük bir sistemli bir şekilde boşaltım ve çok karmaşık bir durum olduğunu gerçekten hissettik. Alışkın olduğum ya da eğitildiğim şeklin aksine hareket etmek zorunda kaldım. Yeniden finanse etmek ve korkunç bir şey olan düşük geliri öğrenmek zorunda kaldım. İnanılmaz işçi hakları yüzünden burada hayat Amerika'dan çok daha zor. Burada insanları kovamadığımız için işgücünü ona düşürmemiz altı ayı buldu. İstişare, vb. dönemlerden geçmek zorunda kaldık. Şimdi yaklaşık otuz beşiz.

TAN: Şu andaki durumunuz hakkında neler hissediyorsunuz?

DA: Neredeyse bundan çıkmış durumdayız. İki buçuk yıldır üzerinde çalıştığımız bakım sonunda meyvesini verdi. Tamamen yeni bir ölçekte dört projemiz var: Afro - Amerikan Müzesi dışında, Lizbon'da kültür merkezi, Gana'da kampüs ve Katar'da diğer üç mimarla birlikte kazandığımız yarışma olan eski Doha şehrinin yeniden inşası.

Stüdyoyu sürdürme konusunda kendimi daha duyarlı ve çevik hissediyorum. Diğer yerlere göre daha hızlı iyileşme görülen Hindistan'da ticari fizibilite çalışmaları yapmamız istendi. Ama "Tanrım, yine başlıyoruz, bunca zahmete değer mi?" diye merak ediyorum. Sürdürebilir bir çalışmaya geri dönmek bir yılımızı aldı. Gerçekten iyi bir ders oldu.