Sınırda olmak her zaman gökyüzünü aşmak demek değildir. Bu 10 muhteşem bina, mimaride en havalı formları yansıtıyor...

New York Soho'da kalabalıkların durup manzarayı izlemeleri giderek zorlaşıyor. Yayalar için sokakta pek çok risk var.

2001 yılından, uzakta beliren bir obelisk gibi: A Space Odyssey... Minimal duvarları, zincirle kaplı düz duvarları ve sanki bir buzdolabı magnetinden çıkmış gibi gökkuşağı harfleriyle yazılmış bir "Hell Yes!" (O Evet!) yazısını andıran garip bir his veriyor. Bina sizi farkında olmadan iki kere bakmaya davet ediyor.

"Havalı Mimari"nin ihtişamı genelde konumdan etklenmiştir ama çoğu zaman da bu kıstas geçilir. Son yıllarda mavi kurdeleli bir çok büyük yapı ortaya çıktı, fakat bundan daha fazlası da var... 1997'de kurduğu New York Gökdelen Müzesi'nin başında bulunan ve aynı zamanda da bir mimarlık tarihçisi olan Carol Willis, "Son yüzyıl, kesinlikle yaratıcı bir zaman dilimi oldu," diyor.

Sadece görsellik bu binalara farklı muamele etmeye neden olmaz. Herhangi ünlü bir resim ya da fotoğrafta olduğu gibi, en iyi mimari, kapalı ve kişisel bir bağlamda, farklı açılardan görüldüğünde kendini belli eder.

Bazen bu görüntüler bizi yapının içini ziyaret etmeye iter. Bu binaların çoğu da halka açıktır. Örnek olarak Gehry'nin Bilbao'daki Guggenheim binası, dışarıdan köşeli kıvrımlarıyla ve "Altın Çağ Tasarım" anlayışıyla, sanatın zenginliğini sunuyor.

De Young Müzesi de baştan aşağı keşfedilmeyi bekliyor. 9. kattan San Fransisko manzarası, şehrin peyzajının yaşayan bir canlı hissini verdiği, nefes alan bir atlas görüntüsünü sunuyor.

Daha çok konut ve iş merkezlerini barındıran diğer binalar, sokaktan takdir edilmeli. Ancak bu perspektif, görüntünün algılanabilirbiliğini azaltmak yerine, aksine çoğaltabilir de... Los Angeles'taki Catran Binası'nı ele alalım. Şehrin art deco maydanından bakıldığında, Thom Mayne'nin bu avant-garde tasarımı, daha göz alıcı gözüküyor. İsveç'teki Turning Torso'nun heykelimsi yapısını daha iyi algılayabilmek için de, Malmö Limanı'ndan seyretmek daha mantıklı.

Turning Torso gibi gökdelenlerin inşa edilebilirliği hala bir merak konusu. 11 Eylül saldırılarından sonra, bir çok gökdelen bölgesinde rehabilitasyon olması gerektiği bildirildi.

Teknolojik gelişmeler, bina yapım sürecini de kolaylaştırdı. Çelik daha hafifledi ve güçlendi. Roma İmparatorluğu'ndan beri pek değişmeyen beton da ayrıca geliştirildi. Gökyüzünün limitlerini zorlamak daha kolay ve dayanıklı hale geldi.

Sadece binaların uzunluğu havalı olmaları için yeterli değil. Mimaride kamuoyu daha nicelikli olmaya başladıkça, ayrıca çekici de olmaları gerekiyor.

Bu ikonik binalar, dikkat çekmeye ve şehirde işaret noktaları olmaya devam edecekler.

Willis ekliyor: "Belirleyici bir gökyüzü çizgisi görmek, filmdeki bir sahneyi yerleştirmeye benzer. Size nerede olduğunuzu söyler."

İşte Travelandleisure dergisinin derlediği en havalı 12 bina:

30 St. Mary Axe, Londra

Mimar: Foster and Partners

Neden Havalı: Son yıllarda, Londra bir şekilde düşük bir mimari profil sergiledi. Fakat, salatalığa benzeyen şeklinden dolayı verilen "kornişon" lakaplı bu parıldayan ofis kulesi, gösterişi simgeliyor. Mavi renkli alanların gölgesindeki diyagonal çizgiler nerdeyse St. Mary'nin uzunluğuna yaklaşıyor. Bazısı 260.000 metrekareye kadar çıkan üçgen formlu cam paneller, büyüleyici türde mozaiklerden oluşuyor. İşçiler bunları, binanın esinti alması için açabiliyorlar.

Nasıl Ziyaret Edilir: Kulenin sivri tepesi sadece içinde çalışanlara açık. Buna rağmen, herkes zemin kattaki barda mimarinin şerefine kadeh kaldırabilir!

Auditório Ibirapuera, Sao Paolo, Brezilya

Mimar: Oscar Niemeyer Neden Havalı: Birleşmiş Milletler'in yardımcı tasarımcısı, Auditório Ibirapuera'yı 1951'de Sao Paolo'nun 400. yaş günü nedeniyle tasarladı. Ancak bina, 12,8 milyon Dolarlık fona rağmen, 2005 yılına kadar tamamlanmadı. İyi ki Niemeyer, bunu görebilecek kadar yaşadı. (Bugün 101 yaşında...) Modernizm hala, binanın ütopik yapısını bozamadı

Kapı eşiği ve sanki azarlarmışcasına duran kırmızı metal dili ile bu yapı ayrıca 180 metre genişliğinde açılan arka sahne paneli ile, açık hava konserlerine de imkan sağlıyor.

Nasıl Ziyaret Edilir: Parkta bir battaniye ile, dış mekanı izlemenin tadını çıkarın, ya da içeri göz atmak için bir bilet alın.

Taipei 101, Taipei, Tayvan

Mimar: C.Y. Lee and Partners Architects Neden Havalı: Tayvan'da yıllardır, Doğu Asya'dakii diğer ülkeler gibi, depremin verebileceği hasarlardan dolayı gökdelen inşasında endişe duyuldu. Fakat yeni üretilen ve binaların gereğinden fazla güç kullanulmadan, yükselmelerini sağlayan, yüksek derecede mineral içeren beton malzeme, 2004'te yapılan bu bina için geniş ölçüde kullanıldı. 508 metre yükseklikteki Taipei 101 şu an dünyanın en uzun binası, ancak 2009'da tamamlanması beklenen Burj Dubai'ya kadar...

Nasıl Ziyaret Edilir: Mağazalar giriş katlarda bulunuyor, fakat manzara asıl gelme sebebi. Buradaki Dünya'nın en hızlı asansörlerini kullanarak 89. kata gelin ve binayı sallantılardan koruyan sarkacı görün.

Güncel Sanatlar Müzesi, New York City

Mimarlar: Kazuyo Sejima, Ryue Nishizawa/Sanaa Neden Havalı: Mevcut durumdan önce, New York'daki binalar, belki de batı şehirlerine kıyasla eşit değildi. Yerel yetenekleri kullanma geleneğini yıkarak, binanın yüzünü yenilemek için şehre deniz aşırı ülkelerden mimarlar getirildi. 530 metrelik metal kutu bloklarının eşi benzei olmayan Japon ekip gibi...

Müzenin içindeki küçük galerilerde, duvar alanını maksimize etmek için, pencerelerden sakınılmış. Bu durum, sanata daha çok alan kazandırıyor.

Nasıl Ziyaret Edilir: Biletler 12 Dolar, lobide vakit geçirmek ücretsiz.

Turning Torso, Malmö, İsveç

Mimar: Santiago Calatrava Neden Havalı: Frank Lloyd Wright, "Fallingwater"ın gerçekten de düşmeyeceğinden emin olmak için bazi tahminsel işler kullandı. Bugün bu ağır işi bilgisyaarlar yapıyor. Ayrıca, 2005'te yapılan bu bina gibi, zorlayıcı formları da mümkün kılıyorlar. Tarzıyla tanımlanan, yükseldikçe 90 derece saat yönünde dönen bu bina gibi...

Gökte yükselen pek çok yapı gibi, Turning Torso da, fon alımını garantilemek için kesin bir yol olan, birden çok fonksiyonda kullanımı bir arada tutuyor. Bina, 2000 metre yükseklikle İskandinavya'nın en yüksek binası. Yapının 10. katına kadar ofisler, onun üzerinde de apartmanlar yer alıyor.

Nasıl Ziyaret Edilir: Binayı dolaşmak için bir tur yok, fakat 7. katta rezervasyon yaptırıldığında ücretsiz olan bir alan var. Buranın yanında, kulenin üzerinde interaktif sergi yapan bir alışveriş merkezi ve restoranlar bulunuyor.

İslami Sanatlar Müzesi, Doha, Katar

Mimar: I.M. Pei Neden Havalı: 1200 yıldır ipek halıları, özenerek yapılmış testileri ile İslami Sanatlar Müzesi, alanının sadece %10'unu galerilere ayırıyor. Geri kalan kısmı açık alan olarak bırakılmış. 500 metre genişliğindeki merkez atriyumu ve taş binanın modellenmesinde temel alınan Kahire Camisini andıran küçük çatı penceresi ile bina dışa açılıyor.

Doha'nın yüksek yapılarının bir kısmının inşa edildiği bölge dışında, müzenin erken Orta Doğu'yu andıran temiz, saf yığınları garip ve hoş gelebilir.

Nasıl Ziyaret Edilir: Hergün saat 10:30'da açılıyor. Biletler ücretsiz.

Yahudi Müzesi Berlin, Almanya

Mimar: Daniel Libeskind Neden Havalı: Acımasız Yahudi soykırımına odaklanmasına rağmen, Berlin'deki Yahudi Müzesi'nin 2001 versiyonu bir karnaval evi mantığına sahip. Bükülen koridorlar, açılı zeminler ve pencereleri diyagonal olan odalar. Dışarıda, "Sürgün Odası"nda bulunan 49 zeytin ağacı, 12 derecelik açılarda konumlanarak bir Yahudi yıldızı oluşturuyor.

Libeskind'e göre yapıdaki düzensizlik, 2. Dünya Savaşı'nda, Yahudiler'in ölüm kamplarına götürülmeden ne hissettiklerini yansıtmak için oluşturulmak istenen etkiden dolayı...

Nasıl Ziyaret Edilir: Hergün saat 10:00'da açılıyor. Biletler yetişkinler için 6 Dolar.

de Young Museum, San Fransisko

Mimar: Herzog & de Meuron Neden Havalı: Bazı mimarlar, metal kaplamayı denedi, bu ikisi onu çiviledi. Dört yaşındaki binada, 950.000 Pound ya da daha yeşile dönemeiş delikli bakır için geleneksel cam ve çelikten vazgeçtiler. Kulenin kahverengi görünüşü, bir Maya tapınağını andırıyor.

Hudson River Okulları'nın peyzajının doğrusal olmayan yüzeyleri, odalar ve konferans salonları da dahil.

Nasıl Ziyaret Edilir: Salı'dan Pazar'a açık, biletlet 10 Dolar.

Çin Merkez Televizyon Binası, Pekin

Mimar: Rem Koolhaas/Office of Metropolitan Architecture Neden Havalı: 55 katının hiçbiri birbirine benzemiyor. Sadece Pentagon daha geniş bir ofis binası. Mimari sınırların zorlandığı bir ülkede bile, bu kare biçimli donut, baş döndürücü derecede benzersiz. Önümüzdeki sonbahar, ziyaretçiler cam diskler üzerinde durabilecek ve sokağı 150 metreden izleyebilecek. (Binanın yanındaki Mandarin Oriental otelindeki bir Şubat yangını, şimdidien ertelenmiş açılışı daha uzun bir süre de erteleyebilir.) Tasarım tabii ki Koolhaas'ın. Sektördeki en özgün mimarlardan biri...

Mimar, "Buradaki bütün gökdelenler alçak. Bu erişilebilir hissini yaratacak..." diye ekliyor.

Nasıl Ziyaret Edilir: 11 Fuxing Caddesi inşaat halinde, fakat sokaklardan daha çok şey görülebilir. Bina açıldığında tur düzenlenebilir.

BMW Merkez Binası, Leipzig, Almanya

Mimar: Zaha Hadid Neden Havalı: Modernizm, düşüşe dair herhangi bir işaret göstermeyen bir trend. Günümüzde tasarımcılar, hala, modernizmi vurgulayan estetik üzerine kurulmuş BMW Merkez Binası gibi, binalar üretmeye odaklanıyorlar. Fakat Hadid'in düzenlemesi, üç farlı atölyeyi bir araya getirmesiyle, mekanikten çok, organik gözüküyor.

Gözyaşı şeklindeki beton iskeleler, kemikleri andırıyor. Kanallar, çevrelenmiş köşelerde hafifçe kabarık çizgiler oluşturuyor.

Nasıl Ziyaret Edilir: Randevuyla, Pazartesi'den Cuma'ya ve Cumartesi günleri, 30 kişilik gruplar halinde 154 Dolar'a ziyaret edilebilir.

Guggenheim Bilbao, İspanya

Mimar: Frank Gehry Neden Havalı: Guggenheim Bilbao'nun göze en çok hitap eden kısmı, titanyum duvarları. Tablolar bir daha tek düze koridorlarda sergilenmeyecekti. Gerçekten de Denver'dan, Iawo'ya kadar tüm müzeler bir Bilbao etkisi yakalamaya çalıştılar. Böylece kendi müzeleri şehirde bir işaret öğesi olabilecekti.

Gehry'nin bu yapı ile kahraman ilan edilmesi gibi, Bilbao ayrıca "star-mimari" terimiyle de biliniyor. Bundan sonra apartman ve ofis yöneticileri, star mimarlar aramaya başladı.

Nasıl Ziyaret Edilir: Salı'dan Pazar'a kadar açık, biletler 10 Dolar.

Caltrans 7 District Headquarters Replacement Building, Los Angeles

Mimar: Thom Mayne/Morphosis Neden Havalı: Kullanışsız ismi ve pek de çekici olmayan fonksiyonuna rağmen- bürokratlar 13 ofis katında serbest düzen planlamışlardır- Mayne'nin gümüş gemisi fantastik gözüküyor. Bina ayrıca ekolojik özelliklere sahiptir. Güney duvarı, günışığını elektriğe çeviren fotovoltak hücrelerle kaplı Batı cephesi de, tek kat panellerin aksine, çift kat kalınlıkta camdan oluşuyor ve iç mekanı daha soğuk tutuyor. Böylece havalandırma ihtiyacı da azalmış oluyor.

Nasıl Ziyaret Edilir: Halk, üst katlara çıkamıyor, fakat zemin kattaki restorani Begin's Cafe ziyaret edilebilir.