Rize İkizdere'de tünel hafriyatıyla doldurulan dereler, Erzurum Aksu'da ‘Deremiz özgür aksın', Artvin Macahel'de ‘Ölürüz de derelerimizi vermeyiz' diyen köylüler, Muğla Yuvarlakçay'da kendini ağaca zincirleyen çevreciler...
Tüm bu mücadele, eylemler ‘Türk bakar su akar' zihniyetinin geride kaldığını belirten AKP hükümetinin yenilenebilir enerji yatırımı hidroelektrik santrallardan (HES) kaynaklanıyor.
Türkiye'nin dört bir yanında şu anda HES inşaatları devam ediyor. Kiminin yapımı tamamlandı, üretime geçti, kimi de inşaatlar için son izinleri bekliyor. Kimi hâlâ formalitelerle uğraşıyor.
HES'lere karşı bölgesel mücadelelerse toplu mücadeleye geçti. Dün Rize'nin İkizdere ilçesinde Türkiye'nin 60'dan fazla ilinden gelen yaklaşık 200 kişi Su Meclisi'ni kurdu. Doğa Derneği, Tema Vakfı, İkizdere Derneği ve Macahel Vakfı öncülüğünde gerçekleştirilen Su Meclisi'ne Ankara, Antalya, Urfa, Adana, Van, Kırşehir, Burdur'dan çok sayıda dernek, vakıf ve sivil inisiyatif katıldı.
‘Su Meclisi'nin amacı ‘ekosistem ile bölgedeki ekonomik ve sosyal yaşamın su ihtiyacı, tarihte hiç olmadığı kadar tehlike altında' olduğunu dile getirmek. Su Meclisi'nin dün yapılan ilk kurul toplantısında Fındıklı'dan, Macahel'e, Fırtına Vadisi'nden, Sarıkeçililere kadar bölgede mücadele eden sivil grupların temsilcileri HES'lere karşı kendi bölgelerinde yapılan mücadeleyi anlattı.
23 bin megavatlık güç
DSİ'nin verilerine göre, Türkiye'de şu anda Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan Su Kullanım Hakkı Anlaşmasını imzalayan, müracaat eden veya başvuruda bulunacak olan kamu ve özel sektörün yapacağı HES sayısının genel toplamı 1601. Bu santrallardan elde edilmesi planlanın enerji miktarı ise yaklaşık 23 bin megavat. Bu oran Türkiye'nin şu andaki kurulu gücünün neredeyse yarısına denk geliyor. Enerji Piyasası Danışma Kurulu'ndan (EPDK) üretim lisansı alanların sayısı ise 673. Ve sayı günden güne değişiyor.
HES projelerinin büyük kısmı Doğu Karadeniz bölgesi için düşünülüyor. Çünkü, dört mevsim eksik olmayan yağışları nedeniyle Doğu Karadeniz hidroelektrik konusunda büyük bir potansiyele sahip. Sadece Trabzon'da 119, Rize'de 64, Giresun'da 87, Gümüşhane'de 30 HES yapılması planlanıyor.
Hükümetin enerji politikasına göre, Türkiye'nin büyük bir hidroelektrik potansiyeli bulunuyor. Başbakan Recep Tayip Erdoğan'ın ‘Artık su akar, Türk bakar devri bitti' lafından sonra HES süreci hız kazandı. Ancak HES inşaatları birçok sorunu da beraberinde getirdi. Hükümetin alım garantili anlaşmaları, şirketlerin çevreye duyarlılığı noktasında sorunlara neden oldu. Ayrıca pek çok çevreci kuruluş, doğanın HES'lerden büyük bir zarar göreceğini iddia ederek, yoğun bir mücadele içine girdi. Birçok bölgedeki HES projeleri aleyhine davalar açıldı.
İllere göre HES'ler
EPDK ve DSİ'nin verilerine göre HES'lerin Türkiye'deki dağılımı şöyle:
Trabzon 119, Rize 64, Giresun 87, Artvin 25, Bayburt 7, Gümüşhane 30, Kahramanmaraş 34, Ankara 7, Kütahya 3, Düzce 5, Adana 31, Adıyaman 12, Tokat 13, Ordu 18, Amasya 10, Muğla 13, Erzurum 29, Mersin 18, Kayseri 7, Malatya 15, Antalya 35, Sivas 15, Osmaniye 14, Erzincan 18, Karabük 7, Kars 9, Ağrı 5, Denizli 13, Siirt 9, Samsun 7, Hatay 5, Çorum 7, Bursa 12, Tunceli 8, Yozgat 1, Ardahan 5, Bingöl 7, Kastamonu 9, Bitlis 7, Isparta 7, Van 7, Zonguldak 2, Bartın 3, Gaziantep 3, Nevşehir 4, Sinop 5, Eskişehir 2, Bolu 7, Karaman 6, Batman 2, Muş 3, Sakarya 7, Hakkâri 2, Çankırı 2, Elazığ 5, Aydın 4, Bilecik 1, Şanlıurfa 1, Kırıkkale 2, Tekirdağ 1, Diyarbakır 5, Kocaeli 1, Balıkesir 1, Manisa 1, Konya 5, Niğde 1, Şırnak 1, Kırşehir 2 ve Burdur 1.