Şekil 1. Proje alanı - Anadolu Üniversitesi İki Eylül Kampüsü

Mimari tasarım ve ekoloji kavramlarının birlikte kullanılması fikri (Ryn, 2005) 1960lı ve 70li yıllarda bina ve çevre düzenlemesi için fiziksel ve sosyal ekoloji uygulamaları ile başlamakla birlikte, mimarlıkta "ekolojik tasarım"ın bir dünya görüşü olarak benimsenmesi 1980'li yıllarda olmuştur. Italyan mimar Paolo Solari 1970lerde Arizona Çölü'nde ilk ekolojik kenti "Arcosanti"yi mimarlık+ekoloji=arcology anafikriyle tasarlamış, bir bölümünü kurmuş ve başarısıyla örnek olmuştur (www.arcosanti.org, erişim 2010). Mimari Tasarım ve Ekoloji konusunda yapılan bu çalışmada, enerji kullanımındaki artış sebebiyle yaşanan çevre sorunları ve ekolojik dengenin bozulmasına karşı alınacak bir önlem olarak, yapılarda kullanılacak enerji ihtiyacının azaltılmasını "sıfır enerji"ye yönlenmeyi sağlayan ekolojik yapıların önemi üzerinde durulmaktadır. Günümüz mimarlığının irdelediği bu yaklaşım, Anadolu Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü 2008-2009 Güz Dönemi Mimari Tasarım Stüdyosu 3, 6, 7 ve 8-diploma projesi stüdyolarında geleceğin "ekolojik kampusunu yaratmak" teması olarak ele alınmıştır. Proje alanı olarak Anadolu Üniversitesi İki Eylül Kampusu seçilmiştir. Bu proje ile geleceğin mimarlık vizyonunu oluşturacak öğrencilerimize mimari tasarım da ekolojik tasarım anlayışının kazandırılması amaçlanmıştır.

Stüdyo Yöntemi

Dikey Studyo: Proje 3, 6 ve 7'den oluşan A4 atelyesi yürütücü ve öğrencilerinin katılımıyla yapılmıştır.

Proje8 Diploma Projesi Jürisi: Konuk Prof.Dr. Kemal Çorapçıoğlu, Gülşah Doğan ve konuk İnşaat Mühendisi Ömer İlkay Arlı

Proje değerlendirme veya kritik olarak öğretilmesi öngörülmüştür. Atelye yürütme sistemi 3., 6., 7. ve 8. Projeler olmak üzere dikey atelye yöntemi uygulanmıştır. Farklı sınıf projelerindeki düzenlemeler öğrencilerin bireysel çalışma ve birlikte formal ve informal ortamda tartışılmıştır. Tartışmanın doğası sözlü, yazılı veya grafik anlamında olabilir. Stüdyo jürileri disiplinlerarası bir çalışma kapsamında disiplinlerarası alanlarda uzmanlaşmış konuklardan seçilmiştir. Öğrencilerin bireysel ve grup olarak çalışmaları sağlanmıştır. Bireysel olarak ürettikleri sözlü ve yazılı sunumlar gerek juri ortamında gerekse birebir değerlendirilmiştir.

Pedagojik Yaklaşım
Mesleki açıdan öğrencilerin kişisel gelişimleri ve özgüven kazanmaları sağlanmıştır. Farklı dönemlerden pek çok öğrencinin bir arada çalışması, atelyedeki üst proje öğrencilerinin alt proje öğrencilerine öğretici olmalarını, yarışmacı ruhu ve yenilikçiliği arttırmıştır. Atelyede oluşturulan çalışma ortamı sonucunda olumlu yönde gelişen etkileşim ve iletişim ile, aynı zamanda öğretici durumuna da gelen öğrencilerin, yaptıkları tasarımı savunma ve kendilerine olan mesleki güvenleri yükseltmiştir. Belirlenen proje yer ve konusunun ilerde gerçekleştirilmesi olası bir proje olarak seçilmesi, öğrencilerin motivasyon ve yaratıcılıklarını olumlu yönde etkilemiştir. Bu durum ara jürilerden birine dekanlık yönetiminden de katılımıyla desteklenmiş ve öğrencilerin kişisel gelişimlerine katkı sağlayan bir deneyim olmuştur.

Mimari Projelerde Kampuse özel ekolojik ve özgün arayışlar
Öğrencilerden proje raporları istenmiştir. Bu raporlarda mimari tasarım sürecinin ekolojik sürdürülebilir bir anlayışta ele alınması gerekliliği vurgulanmaktadır. Programların kullanıcı gereksinmeleri yanında, iklimsel, topoğrafik ve çevre dostu malzemeler kullanılarak oluşturulması istenmektedir.

Proje VIII-Tuğba Pamul Projesinden Örnekler
Yakın çevrede kendiliğinden oluşmuş konut dokularının incelenmesi yapılmış ve kampus yurt binalarında benzer dokunun kurgulanması tasarımda yön verici olmuştur.

Diploma öğrencilerinden Tuğba Pamuk'un raporunda bu felsefe üzerine tasarım doğrudan kullanılmıştır. Proje konusu olan İki Eylül Kampusunun eko-kampuse dönüştürülmesini, iklim ve topografyaya sahip olan Keskin ve Muttalıp köyleri dokularını analiz ederek ele almıştır. Yapıların çoğunun bir avlu etrafında toplanmış, az katlı, geniş cepheleri güney ve güneydoğuya yönlenmiş olan, ısıtılan yaşama bölümü iki katlı olan kerpiç yapılardan oluştuğu görülmüştür. Bu köylerin zaman içinde gelişmiş organik dokuya sahip olduğu gözlemlenmiş ve bugün mimari dokularından İki Eylül Kampusu ve yurt binaları tasarımlarında yararlanılmaya çalışılmıştır. Projede de belli bir sistem çerçevesinde 2 katlı, bir avlu etrafında toplanmış, az katlı, geniş cepheleri güney ve güneydoğuya yönlenmiş olan, kerpiç yapılar oluşturularak aileleri yanından yeni ayrılan hazırlık sınıfı öğrencilerine, kendi ayakları üzerinde durmaları gereken hayata geçiş süreci yumuşatılmak istenmiştir. Ayrıca projede sürdürülebilir tasarım yaklaşımı olarak malzemenin süreci de gösterilmeye çalışılmıştır. Taş yoldan girilen avlularda taşın kenarındaki suyla çözünerek toprağı, toprağında suyla karışarak kerpici oluşturduğu simgelenerek taş toprak ve su birer peyzaj öğesi olarak kullanılmıştır.

Proje VII-Nilüfer Güleç Projesinden Örnekler
Plan eskizleri ve çavresel ilişkileri gösteren farklı noktalardan modelleler.



Proje VII öğrencilerinden Nilüfer Güleç, İki Eylül Kampus'unun şehir merkezine ekolojik bir koridorla tutunması gerektiğini ön görmüştür. Proje alanını bütüncül bir yaklaşımla ele alarak, bölgedeki ekolojik potansiyelleri keşfetmiş ve tasarımına uygulamıştır. Ekolojik boyutta güneş, rüzgar, sudan yararlanma amaçlı düzenlemelere gidilmiştir. Kampusun geneline hizmet edecek su toplama havzası, dış mekan kullanımına hizmet edecek ve görsel bütünlüğü tamamlayacak şekilde tasarlanmıştır. Ekolojik düzenlemeler, yeni tasarlanan yapıların yanın da mevcut yapılar için de düşünülmüştür.

Proje VII-Serap Karaaslan Projesinden Örnekler
Projenin vaziyet planı girdilerini ifade eden farklı imajları, gece ve gündüz görünüşleri.



Proje VII öğrencilerinden Serap Karaaslan, tasarım sürecinde strüktürel kurgunun bir doku oluşturması ve ekolojik tasarım çerçevesinde mekanların ve kütlelerin örgütlenmesi fikrinden yola çıkmıştır. Bu fikirle, kampusu çevreleyen bir ekolojik strüktür sistemi oluşturmuş; açık, yarı açık ve kapalı mekanları bu strüktürle ilişkili olacak şekilde kurgulamıştır. Strüktür bazı alanlarda zeminle ilişkilenerek bir peyzaj elemanını oluştururken, bazı alanlarda yönlendirici arkadları, bazı alanlarda ise yapıları oluşturmaktadır. Tasarımda mevcut yapılara da strüktürel dokunuşlar yapılarak ekolojik yönden iyileştirme ve daha tanımlı mimari mekanlar oluşturma hedeflenmiştir.

Proje VII-Görkem Işıkçı Projesinden Örnekler
Mimari tasarım sürecinde öğrencinin çamur kullanarak ürettiği fikirler, vaziyet planı yaklaşımı ve el eskizleri.



Proje VII öğrencilerinden Görkem Işıkçı, proje alanı genel yaklaşımını, kampus ve sosyalleşme kavramları üzerine kurgulamıştır. Kampus içindeki ölçek problemi, kopukluk durumu, yenilenebilir enerji kullanımı, ekolojik olarak aktif ve pasif sistemlerin kullanımının optimum düzeyde olma gerekliliği alınan kararlarda belirleyici etken olmuştur. Mevcut yapıların iyileştirilmesi, yeni yapılarla uyum sağlama fikriyle beraber geliştirilmiştir. Mevcut yapıların dış cephesine uygulanan yeşil cidarlar, güneş kontrolü ve bir sirkülasyon aksı önermenin yanı sıra, form gereği tasarlanacak olan yeni yapılara uyum sağlayan bir araç niteliğindedir.

Proje VI-Seher Saraçoğlu Projesinden Örnekler
Vaziyet planı girdilerinin plan ve üçüncü boyutta irdelenmesi.




Proje VI öğrencilerinden Seher Saraçoğlu, projesinde kampusun lineer ve durgun yapısını daha hareketli hale getirerek, belirsizlik ve sınırsızlık kavramlarını ortadan kaldıracak bir tasarım üzerine yoğunlaşmıştır. Bu tasarımın aynı zamanda kampusun ekolojik potansiyelini ortaya çıkarması da önem taşımaktadır. Bu kapsamda topoğrafya ile oynanarak hem var olan binaların bir kısmı, hem de tasarlanan yeni binalar yeşil çatı örtülü olarak düşünülmüştür. Bu binaların bir kısmı toprağın altında, bir kısmı kısmen altında, bir kısmı da tamamen üstündedir. Oluşturulan yapay tepeciklerle görsel açıdan bir zenginlik katmak ve tasarımda bütünlük sağlamak amaçlanmaktadır. Topoğrafyanın tasarımda kullanılmasının yanı sıra, malzeme seçimi ve projede kullanılan küçük ama önemli detaylar ile kampusun canlılık kazanması ve gelecek için daha sağlıklı koşulların oluşturulması hedeflenmektedir.

Değerlendirme
Öğrenciler, eğitim-öğretim süreçleri boyunca zamanlarının çoğunu kampusta geçirmektedirler. Kampusun mimari dokusunu, içinde barındırdığı mekanları ve bu mekanların kendi arasındaki örgütlenmesiyle ilgili olumlu ve olumsuz yönleri birebir yaşayarak ve hissederek değerlendirebilmektedirler. Bu durum özellikle bir mimarlık öğrencisi için çok önemli ve her projede imkanlar dahilinde yapılması beklenen bir durumdur. Eko-Kampus projesi ile birlikte öğrenciler İki Eylül Kampus'unun mekansal oluşumda daha önce fark ettikleri olumlu ve olumsuz yönlere mimari bir yorum getirerek, ekolojik mimarlık kapsamında çözüm üretme fırsatı bulmuşlardır. İki Eylül Kampus'unu bir bütün olarak ele almış ve gelecekte gerçekleşmesi olası durumları kent ölçeğinde değerlendirerek çeşitli öneriler de bulunmuşlardır. Kampusun ekolojik potansiyelini keşfetmişler ve gelecekte gerçekleşmesi olası projelere model oluşturmuşlardır. Atelyede uygulanan yöntem, oluşturulan stüdyo ortamı ve pedagojik yaklaşımın öğrenciler ve öğrenci projeleri üzerine olumlu etkileri açıkça görülmektedir. Genel olarak stüdyoda yerle ve durumla birebir ilişkilenen yenilikçi ve yaratıcı düşünce sistemi hakimdir. Bu durum atelyedeki motivasyonu arttırmış ve farklı tasarım yaklaşımlarının tartışılması için uygun bir ortam yaratmıştır. Eko-Kampus projesi mimari tasarım süreci için öğrenciler tarafından anketlerle yapılan değerlendirme sonucunda;

- Eğitim-öğretim süreçleri boyunca birebir yaşayarak, barındırdığı problemlere çözüm önerileri geliştirdikleri bir proje alanında çalışmalarının, çok boyutlu düşünebilme becerilerini geliştirdiği ve yaratıcı düşünce sistemlerini olumlu yönde etkilediği,
- Projede alanı için geliştirilen önerileri olumlu yönde etkileyen, yaratıcı ve yenilikçi fikirlere açık bir atelye ortamı oluşturulduğu,
- Farklı sunum teknikleri deneme fırsatı buldukları ve öğrenciler arası iletişimin güçlü olduğu bir atelyenin kişisel gelişimlerine katkı sağladığı gözlemlenmiştir.

Proje Yürütücüleri:
Prof.Dr. Ruşen Yamaçlı, Doç.Dr. Leyla Y. Tokman, Öğr.Gör.Dr. Mehmet İnceoğlu, Araş.Gör. Elif Tatar, Araş.Gör. Gökçen Özkanlar

Konuk Öğr.Elemanları: Prof.Dr. Kemal Çorapçıoğlu, Gülşah Doğan, İnş.Müh. Ömer İlkay Arlı

Kaynaklar
Sim Van der Ryn, (2005) Design for Life: The Architecture of Sim Van der Ryn (Salt Lake City: Gibbs Smith, Places 19.2)