Haberler

New York'ta Kendiliğinden Oluşan Emekli Topluluğu: NORC

Tarih: 13 Temmuz 2010 Kaynak: Urban Omnibus Yazan: Interboro Partners Çeviren: Pınar Koyuncu
NORC kulağa komik gelen bir kelime, ama bunu biz uydurmadık. Aksine bu kelime halk, devlet ve federal yönetim tarafından kabul ediliyor ve 1986'dan beri kullanımda. Aslında NORC, "Naturally Occurring Retirement Community (Kendiliğinden Oluşan Emekli Topluluğu)" için kullanılan bir kısaltma. NORC esasen bir yaşlı topluluğu olma amacıyla kurulmamış olan, ama büyük bir yaşlı nüfusa sahip bir yer (bir bina, bir gelişim, bir çevre). Neyin "büyük bir yaşlı nüfus" sayılacağı yerden yere değişiyor, ancak NORC'lar önemli çünkü bir topluluk kendi kriterini karşıladığı zaman, o topluluğa yaşlıların ihtiyacı olabilecek destek hizmetlerini sağlayacak olan halk, devlet ve federal fonlar için uygun hale geliyor. Bu hizmetler durum yönetimi ve sosyal iş servislerini; sağlık hizmetleri yönetimi ve koruma programlarını; eğitim, sosyalleştirme ve rekreasyon faaliyetleri ve program katılımcıları ve topluluk için gönüllülük fırsatlarını içeriyor, ama sadece bunlarla sınırlı değil.

New York'ta dört bölgede konumlanan 27 NORC bulunuyor.

NORC'lar milli -hatta uluslararası- bir fenomen. Ama NORC hareketi, UJA Federasyonu makamları 1986'da yaşlılar için Penn South programını başlattığı zaman, burada New York'ta başladı. Biraz yakından bakarsak neredeyse tüm NORC'ların yüzyılın ortalarında planlama tipolojisi olarak yerilen "parkta kuleler" olduğunu görürüz.



Dahası, 19 NORC çoğunlukla 20. yüzyılın ilk yarısında bazı kuruluşlar tarafından çok sayıdaki işçilerini barındırmak için inşa edilmiş olan Sınırlı Sermayeli Konut Kooperatifleri'nde bulunuyor.

Ama ilerleme kaydediyoruz. Biraz da neden NORC'larla bu kadar ilgilendiğimizden bahsedelim.

Öncelikle, "kendiliğinden olma" kısmı ilgi çekici. Bu tür alt-üst dinamiklerine merakımız var ve bunları geçen projelerde de inceledik.

Ama daha önemlisi, NORC'ları ve onların kent için yaptıklarını sevdiğimiz için ilgiliyiz. Tabii ki New York ile ilgili en muhteşem şeylerden biri farklılığı. New York farklılığı tolere etmesi hatta belki teşvik etmesi ve ortaya çıkarması beklenen bir kent. New York farklı ırkların, sınıfların ve yaşam tarzlarının bir arada bulunduğu bir yer olmalı, değil mi? Bu idealin önemli bir parçası olan kuşak farkını da unutmayalım: New York'un kuyusu ırksal homojenlikle kazılacağı gibi, yaş homojenliği ile de kazılacaktı.

Şimdi bir bakıma bu yaş homojenliği tehdidi gerçeğe dönüşüyor: örneğin Manhattan daha beyaz ve daha genç hale gelmeye başladı.

Gerçekten de, New York kentindeki 1990'da %17,5 olan 60 yaş üzeri popülasyon 2000'de %15,6'ya geriledi. Bu oran New York Eyaleti (16,9) ve Birleşik Devletler (16,3) oranlarından düşük. Florida'yı bir ihtiyar gettosu olmasıyla eleştirebiliriz ama bir bakıma Manhattan da genç gettosu olma tehlikesi altında. Bu pek de New York değil!

Tabii ki, NORC'ların yaşlılar için yaptıkları hoşumuza gidiyor. İnsanlar yaşlanıyor ve varoşlardaki bir huzur evine yerleşeceklerine, evde ve her zaman içinde yaşamış oldukları toplulukta kalıyorlar. Bazı insanların dediği şekliyle "yerinde yaşlanma" bazı zorluklar da ortaya çıkarıyor ama NORC taraftarlarına göre avantajlar dezavantajlardan ağır basıyor. UJC şöyle diyor: "Söylenene göre yaşı ilerlemiş Amerikalıların büyük çoğunluğu kendi isteğiyle veya zorunluluktan, çok sağlıksız ve zayıf hale gelseler bile evlerinde yaşamaya devam edecekler."

Dolayısıyla üzerinde çalıştığımız şey NORC'lar için bir "Taraftar Rehberi". NORC'lar konusunda çok hevesliyiz ve daha çok NORC görmek istiyoruz. Düşündük ki NORC'larla ilgili durumu netleştirecek, insanlara kartpostallar, haritalar, reklamlar gibi NORC'u "satmaya" yardımcı bazı araçlar sağlayacak bir kitap hazırlamak iyi bir fikir.

Size kitabı göstermeden önce projeden biraz daha bahsetmek istiyoruz.

2006'da Aşağı Doğu Yakası'nda Lars Fischer, Maria Ibanez De Sendadiano ve Todd Rouhe tarafından yürütülen "common room 2"da bir sergiye davet edildik. Sergi mekanı Seward Park Kooperatif kompleksindeki bir ticari binada, toplantı salonunun lobisiydi. Sergiyi planlamaya başladığımızda, tüm insanlar (mimarlar, tasarımcılar ve sanatçılar) tarafından toplantı salonu ile beraber kullanılan lobinin ağır New York aksanına sahip bastonlu yaşlı insanlar tarafından da mesken edilmiş olduğunu gördük. Binanın Seward Park yaşlı kültürünün merkezi olduğu ortaya çıktı: Seward Park NORC Destek Hizmetleri Programı'na (NORC-SSP) ev sahipliği yapan büyük pencereli bir ofis. NORC-SSP, Seward Park'ın yaşlıları için bir toplanma yeri. Burası doktora gidip gelmeyi organize ettikleri, aş evine üye oldukları, grip aşısı olabilecekleri, tombala oynadıkları, yoga dersi alabilecekleri bir yer.

Alt kattaki bu lobiyi binanın farklı bölümlerinin karşılaştığı bir yer olarak gördük. Binada çalışan mimarlar ve tasarımcılar, common room 2'nun gösterilerini görmeye gelen ziyaretçiler ve sağlık ve sosyalleşme ihtiyaçlarını karşılamaya gelen NORC SSP yaşlıları burada karşılaşıyor. Sergimizi bu gruplar arasında ve özellikle de NORC sosyal hizmetlerini kullanan ve sergiyi ziyaret eden insanlar arasında karşılıklı etkileşimi artırmaya çalışmak üzerine kurduk.

Pek çok açıdan bu mekan "iyi kent" ideallerini temsil etti. Farklı insanların karşılaşma şansı olan kamusal bir mekan olarak burası sadece bir nevi Manhattan'ın homojenleşmesi gibi tehlikeyle karşı karşıya olan bir yer. Farklı tür insanların omuzlarının aynı mekanda birbirine sürtünmesinde bir değer olduğuna inanarak, bu yaşlı grubunun Aşağı Doğu Yakası'ndaki arkadaşları arasında kalmayı -gayrimenkul değerlerinin hızla yükselmesi ve artan geçim masrafları karşısında- nasıl başardıklarını araştırmaya başladık.

Böylece Seward Park'ın New York'taki NORC-SSP'ye sahip pek çok topluluktan yalnızca biri olduğunu öğrendik. Bu da yine NORC'ları savunmak için bir etkendi.

Biraz da kitaptaki bilgiden bahsedelim.

Kitabın ilk kısmı bilgi içerikli: NORC'ları ayrıntılı bir şekilde anlatarak başlıyoruz.

Daha sonra ne zaman yapıldıklarına ve ne zaman NORC olduklarını belirterek, her birinin geçmişine bakıyoruz.

Penn South'un ilk NORC olduğunu belirtmiştik: 1986'da kurulmuştu. Burada New York City'deki NORC'ların çoğunun 2000'de oluşturulduğunu fark edeceksiniz. Bunun sebebi 1999'da, daha önceki bir devlet çabası üzerine, New York City'de kentin var olan 12 adet devlet destekli programını güçlendirmek için 4 milyon Dolar ayırması ve 16 yeni düşük gelirli konut kompleksi programı başlatmasıydı. Ayrıca NORC'a sahip binaların çoğunun 1950 ile 1976 yılları arasında inşa edildiğini de fark edeceksiniz. Pek çok bina aslında kentsel yenileme fonları ile yapıldı (Bu herhalde Chelsea'deki Penn South bölgesine bakılarak anlaşılabilir).

NORC'ları nüfusa göre sıraladık.

Ve yaşlı oranlarına göre sıraladık. Görüyorsunuz ki Bronx'ta Co-Op şehri en büyükken, % 55 yaşlı oranına sahip Queensview ile karşılaştıracak olursak, aslında sakinlerinin sadece % 18'i yaşlılardan oluşuyor.

Kitabın bir sonraki bölümü tüm 27 NORC'un profillerini içeriyor. Aşağıda görülen bir sayfa resimler, bir vaziyet planı, kısa bir ilan ve bazı komik gerçekleri içeriyor.




Bundan sonra gelen bölümde NORC'un hikayesi anlatılıyor. Ne olduğu, neden var olduğu vs. Daha önce NORC'un "Parkta Kuleler" olarak inşa edilen Sınırlı Sermayeli Konut Kooperatifleri olduğunu belirtmiştik. Bu bir tesadüf değil. Aksine, araştırmamız gösterdi ki New York bölgesinde böyle kooperatifler yaratılmasına yol açan sosyal ve ekonomik koşullar muhtemelen NORC'ların ortaya çıkmasında en önemli etkiye sahip unsur.

Şöyle açıklayalım: sınırlı sermayeli kooperatifin müşterisi olduğunuzda, piyasadaki herhangi bir daire için harcayacağınızdan daha az para harcarsınız, ama aynı zamanda dairenizi açık piyasada satmanız da yasaktır. Bunun yerine, dairenizi piyasanın altındaki bir fiyata kooperatife geri satmak zorundasınızdır. Düşük fiyata satma, düşük fiyata almanın bedelidir. Kooperatifteki konut fiyatlarını düşük tutan budur. Bir sonuç da, konut gayrimenkul fiyatları arttığı zaman, kooperatif sakinlerinin, satış fiyatının piyasada uygun bir daire almaya yetecek kadar para getirmemesinden dolayı, satış yapmak için istekli olmamasıdır.

Tony Schuman'ın "New York Şehrinde İşçi Sınıfı ve Konut: Mimar Herman Jessor ve Konut Kooperatifi Hareketi" makalesinde tanımladığı gibi, 20'lerden 70'lere kadar Jessor ve başkaları tarafından geliştirilen düşük bütçeli apartman projeleri, düzenli işçi sınıfına ayrılmaz bir şekilde bağlı. Kooperatifler sendikalar tarafından geliştirildi (bunlardan en dikkat çekeni "Amalgamlı Giysi Çalışanları Birliği - ACW" idi) ve kar amacı gütmeyen kuruluşlarla bağlantılıydı. Kooperatifte oturanlar ise sendikalı işçilerdi.

Sakinlerin bu kaynaşması, ayrılmak için ekonomik olarak teşvik vermiyor ve bu "solcu" geleneğin kooperatifte yaşamaya ve çalışmaya kendini adaması NORC'ların ortaya çıkması için uygun koşulları yarattı.

Fakat bu konut kooperatiflerinin hepsinin parklardaki kuleler olarak inşa edilmesi de hikayenin esas noktalarından biri. Şunu hemen keşfettik ki "parkta kule" olarak adlandırılan şey, bir yaşlılar topluluğu için ideal bir mimari: asansörler, geniş holler, ortak yeşil alanlar, paylaşılan tesisler, alışveriş ve servislerin aynı blokta olması vs...

Komik bir şekilde, son yıllarda çok fazla kule projesi bu tip mimarlığın yabancılaşma ve sosyal problemler yarattığı inancı ile eleştirildi veya aşağılandı. Biz ise burada, bunun tam tersini bulduk. Bu, bu kadar kötülenen modernist konut tipolojisine NORC'ların yeni bir "çağrı"sı olabilir mi?

Bu da bizi kitabın bir sonraki bölümüne götürüyor. Bu bölümde savunma işine başlıyoruz. Yani, şimdi bir NORC'un ne olduğunu, nerede olduklarını ve nasıl geliştiklerini biliyoruz. Şimdi de gerçekten cazip olmaları durumunu yaratmalıyız. Aşağıda, parktaki kulelerin yararlarından birini gösteren bazı diyagramlar var: ulaşım sürelerinin daha kısa olması gerçeği.





Ama, tabii ki NORC'ların ne kadar cazip olduğunu göstermek için yapabileceğimiz en iyi şey NORC sakinlerinin sesine kulak vermek:


Soldaki: Esther 2 yıl önce desteklenmiş yaşam alanlarına gitmeyi denedi. Fakat tekrar arkadaşlarının yanına geri döndü.
Sağdaki: Orası beni 3 yaş kadar tedavi etti.


Bazı insanlar cırcır böceklerini dinlemekten zevk alır. Ben ise, 9. Avenue'da trafiği tercih ettim.


Bahçeye dikkat çekiyorum. Biliyorum ki şehirdeyim, fakat iyi olan burada çok fazla yeşil alan var.

Takvim
<<Haziran 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30      
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.