Nesin Defteri'nden
Uzun zamandır gördüğüm en ilginç öğrenci projesi, tamamen kurgusal bir dünya yaratmak için geliştirilmiş "belge-kaynaklı" bir yaklaşımdı. Berlin, Bağdat ve İstanbul'un içinde çok gizli laboratuvarların, araştırma merkezlerinin, sanal depremlerinin olduğu sokakların hikayesini anlatıyor.
Columbia'daki GSAPP'da eğitimlerini sürdüren Yuval Borochov, Lisa Ekle ve Danil Nagy, profesörleri Ed Keller'in yürütücülüğünde gerçekleştirdikleri projede, Protocool mimarlık ekibi olarak, kurgusal belgelerin yaratılması ve analiz edilmesine dayanan, gelecek tasarımı potansiyellerini sorguladılar. Bu belgeler, politika, sosyal ve teknolojik kalkınmalarla ilgli gelecek senaryoları için kanıtlar oluşturuyor. Böylece Protocool'un işleri mimari olmaktan çok arşivsel oluyor.
Belgenin kendisine bakarak, gelecekle ilgili yalın varsayımlardan kaçınarak, daha büyük bir tasarımcı izleyici kitlesine hitap eden mevcut potansiyellerin analizini yapabiliriz.
Gelecekle ilgili uyduruluş hikayelerin sonucunda aklımıza şu soru geliyor: "Kendi tarihimizi ve yaşadığımız mekanı nasıl algıladığımızda gerçekler ve kanıtlar ne kadar etkili?"
Yuvan Borochov'un bana mailde dediği gibi: "Protocool Mimarlık, geleneksel tasarım sürecine meydan okuyan araştırmaların toplandığı bir platform. Tasarımla ilgli tarihten gelen boşluklar aslında oldukça özgürleştirici. Rem Koolhaas'ın bir makalesini okudum. "Bir gazeteci olarak mimar olmak" ile ilgili teşebbüslerini, Peter Eisenman'a anlattığı bir konuşmadan alıntı yapmıştı. Belki de Protocool mimarlık ekibi, bu tanımlamaya daha uygun, belki de onlar birer "tarihçi mimar."
Bütün dönem boyunca yaptıkları çalışmaların hepsine değdi. Tüm bu çalışmaları bir web sitesinde topladılar. Ben, onların bu çalışmalarındaki 3 belgeye odaklanmak istiyorum: Rühmann Defteri, Nesin Haritası ve Wilbert Sözleşmeleri.
Daha ileri gitmeden, gerçekten bu hareketi ve çalışmanın tamamını, Franz Kafka ve China Miévile gibi yazarlara da bir meydan okuma olarak görüyorum. Bu kurgusal belgeler, tamamen bireysel hayal dünyasının ürünleri, formları, mimari tasarımın ötesinde...
Rühmann Defteri
Rühmann Defteri
Protocol Mimarlık ekibinin ilk projesi Rühmann Defteri'ydi. Defter, 2002 yılında, Doğu Berlin'den başlayarak, gözlemlerini lineer bir doğrultuda anlatan Berlin'li Martina Rühmann tarafından hazırlandı. Bu güzergah bir yandan Berlin Duvarı, bir yandan da eski Cumhuriyet Sarayı ile çakışıyordu. Rühmann'ın haritalama projesi, ona, kent yüzeyindeki küçük ama göze çarpan bilim araştırma merkezlerini keşfetmesini sağladı.
Rühmann tarafından keşfedilen bu gizli rotanın, 1970 ve 1980 yılları arasında, Berlin'in doğu ve batısı arasında bilimsel belgelerin transfer edildiği ve iletişime geçildiği güzergah olduğuna inanılıyor. Bu dönemde, batı Almanya'daki bilim adamları mikrobiyoloji ve nano-teknoloji ile ilgli çok önemli keşiflerde bulunuyorlardı.
Bu hikayede Lebbeus Woods'un izleri var. Wood'un filmi "Underground Berlin"in... Bu filmde, Neo-nazi bir mimarın, doğu ve batı arasında, yeraltında tasarladığı metal tünellerden ve Berlin'in merkezinde yaptığı çok gizli bir araştırma merkezinden bahsediliyor.
Hatta, bilim adamları, yerin altındaki binlerce jeolojik etkiyi araştırıyorlardı. Rühmann'ın laboratuvarları bakteri teknolojileri ile ilgili çalışıyordu. Özellikle de Bacillus Pasteurii isimli bir bakterinin kullanımı hakkında... Özellikle de depreme eğilimli ülkelerde yeri stabile etmek için. Shewanella denilen bakteri, doğal olarak elektrik üretiyor ve şimdi nano-elektrik araçlar üretmede de kullanılabiliyor. Bu bakterilerin mimari etkisi, hikaye içinde en uzaklara kadar yayıldıkça yayılıyor.
Bu yeraltı bioteknoloji araştırma laboratuarlarının tam olarak nerede konuşlandığını, Rühmann'ın defterinde görebiliyoruz. Defter, içinde fotoğraflar, notlar ve kolajlar içeren bir Moleskine'den oluşuyor.
Nesin Haritası
Şimdi Berlin'den İstanbul'a geçiyoruz. Nesin Haritası, şehirdeki birbiriyle bağlantısız "gizli binalar"ı belgeliyor.
Harem Nesin, İstanbul'da Dünya Gazetesi'nde gazeteci olarak çalışıyor. Gazetecilik yaptığı süreçte, kendi kişisel kayıtları için İstanbul'daki gizli saklı kalmış binaları fotoğraflamaya başladı. Nesin'in yakaladığı karelerde, binalar bir yangın sebebiyle yıkılmış ya da bir yapı iskelesi, tente tarafından örtülmüş, kapatılmış.
Nesin, fotoğraf koleksiyonunu, her terkedilmiş binanın bulunduğu yere göre bir İstanbul haritası üzerinde ilişkilendirdi. Haritada işaretlenen yerlerde, İstanbul'un Avrupa yakasında, Haliç'ten Boğaz'a üçgen bir geometrik doku yakaladı.
Nesin, fotoğrafını çektiği binaları kontrol etmek için Galata Kulesi'ni kullandı. Nesin, gözlemlerinde, gizlenme ve örtünmenin anlamlarını ve her yapının adesini buldu.
Herşeyden once, bu, bir hikaye için inanılmaz bir set. Kent panoramasında, psiko-coğrafik ilişkileri araştıran çok havalı bir harita kendi başına...
Peki, Nesin bütün bu haritalama sürecinde ne keşfetti? İstanbul'un etrafındaki coğrafi açıdan önemli "enjeksiyon noktalarının" bir diagramı. Harem Nesin'in İstanbul için keşfettiği önemli noktalar, İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından, Bacillus Pasteurii isimli, kumu kum taşına çeviren bir mikrobun enjekte edilmesi adına kullanıldı. Böylece depreme meyilli bir ülkede, ilk defa bakterilerin depreme karşı bina güçlendirmede kullanılmasına şahit olundu.
Wilbert Sözleşmeleri
Sonunda Bağdat'a geldik. Wilbert Sözleşmeleri, John Wilbert'in işlerini takip eden bir seri dosyadan oluşuyor. 2028 ve 2031 yılları arasında Irak'ta Monsanto projesi için çalışan bir askeri taşeron...
Monsanto's SoilStone şirketi, toprağın stabile edilmesi biyo-teknolojilerini, betonarme duvarları daha esnek yapmak, bakterilerce aktif kum yapılara dönüştürmek için kullanıyor.
Bu teknolojinin kullanımında doğrusal bağlantıların daha iyi algılanabileceğini anlıyoruz. Birleşik Devletler Askeri Birlikleri, 2028 ve 2030 yılları arasında yeraltı tünel sistemlerinin kazıldığını iddia ediyor.
Wilbert Sözleşmeleri
Mimarlar, önceden programlanmış nano-teknolojinin, projelerde inşa makineleri olarak kullanıldığını ve Bacillus Pasteurii bakterisini kuma enjekte ettiklerini açıklıyor. Bu teknik, Birleşik Devletler Askeri Birlikleri'ne esneklik sağlayan bir yarı hareketli sistem oluşturdu. Birlikler aşağıda, yani yeraltı ve sokaklarda sınıflandırılmış tünelleri sabitliyorlar.
Sonunda, heyecan verici bir iç mekan tasarımı yarışmasından sonra, bütün grup, Berln'in yeraltı mekanlarıyla ilgili öneriler sundular. Bu son teslimler, daha önceki stüdyo malzemeleri kadar yaratıcı ve hayali değildi.
Berlin'den görüntüler, Protocool Mimarlık
Günün sonunda, mimarlık öğrencilerinin çoğu, bütün bunları bir araya toplayıp bir bina oluşturmak zorunda olduklarını düşündüler. Bu araştırma, her açıdan dikkatleri üzerine çekmeyi çoktan hakediyor. Diğer bir deyişle, araştırma, bütün evreleri, mekanları, hikayesel kurgularıyla birlikte, bir binaya dönüşmeden önce oldukça provokatif bir hal aldı.
Böylesi bir proje görmek benim için çok heyecan verici. Hem kurgusal bir roman havasında hem de Hollywood'u utandıracak bir güçte. Mimarlık öğrencileri film endüstrisini şaşırtacak ve besleyecek nitelikte fikirlerle karşımıza çıkabiliyor. Sadece Nesin Haritası'nı bile düşünecek olursak, bir senaryo yazarı ve yönetmen ile birlikte bir deneme filmi rahatlıkla çıkarılabilir. Bağdat'taki kötü niyetli yerlatı askerlerinin kullanımında olan kırmızı beton karışımları fikri, bunun 2013 yılında olabileceğine işaret ediyor.
Bütün mimarlık öğrencilerinin, okuldaki çok temel şeyleri yapmaktan vazgeçmelerini söylemiyorum. Benim kastettiğim, asla kendi senaryolarından, fikirlerinden, ezkizlerinden vazgeçmemeleri... Herşeyin sonunda, bütü o fikirler, geceyarısı deftere karalanmış çizimler, notlar, hayaller belki bir gün bir filme, bir senaryoya dönüşebilir.
Fikirlerinizden vazgeçmeyin ve bir binaya dönüşmüyor diye fikrinize değer biçmeyin.