'Pera Palas - Beyoğlu'nun Batılılaşma Hikâyesi' adlı belgesel kitap, bir cadde ve binanın 'anlattıkları'ndan yola çıkarak üç asra uzanan değişim serüvenimizin tarihçesini belgelerle sunuyor. İhtişamlı günlerden balolara, eğlenceden yıkıma, Tanzimat'tan 6-7 Eylül Olayları'na, Atatürk'ten Agatha Christie'ye kadar uzanan geniş bir tarihçe...
Her gün yanından geçip gidiverdiğimiz binalar, üzerinde avare bakışlar gezdirdiğimiz caddeler bize ne anlatır? 'Pera Palas' adlı belgesel-kitap (Kültür AŞ Yayınları) çalışmasında Kemal Öztürk'ün peşi sıra yürüdüğü soru bu: "Kanada'da kaldığım günlerde dünyanın en uzun caddesi diye anılan Yonge üzerinde bir kafeteryada otururken İngiliz kökenli Kanadalı öğretmenime, Toronto şehrinin ve bu caddenin kendisine nasıl bir hikâye anlattığını sordum. Bir süre, yüz kilometre boyunca dümdüz giden caddeye baktı, sonra da 'Bir şehir ve cadde nasıl hikâye anlatabilir ki?' dedi." Beyoğlu'nun Batılılaşma Hikâyesi alt başlıklı kitapta Öztürk, bir şehri, caddeyi, hatta üç asra yayılan Batılılaşma serüvenimizi söyletiyor.
2001 yılında televizyonda gösterilen belgesel film, elden geçirilerek kitap halinde yayımlandı. Kemal Öztürk, Kültür AŞ Genel Müdürü Nevzat Bayhan'dan gelen teklife kadar, yaptıkları bu çalışmayı tatlı hatıraların semtinde demlenmeye bırakmış. Yeniden elden geçirilen belgeler ve fotoğraflar, kitap olarak yayımlandı.
Üç bölümden oluşan belgesel-kitap, Pera'nın Latincedeki anlamına atfen 'Öteki İstanbul' bölümüyle başlıyor. Osmanlı'nın çöküş sürecinde yıldızı parlayan semtin nasıl cazibe merkezi haline geldiğini takip ediyoruz. Belgesel filmin çekiminde görüşlerine başvurulan Murat Belge, Turgut Cansever, Giovanni Scognamillo, Mete Tunçay, Çelik Gülersoy, Jak Deleon, Bernad Garcia, Burçak Evren, Attila İlhan'ın yorumları da fotoğraflara eşlik ediyor haliyle. 'Beyoğlu'nun Adı Pera iken' bölümü ise, Pera'nın ihtişamlı günlerini, bir başka deyişle altın yıllarını anlatıyor. Orient Expres'in romanlara, filmlere konu olan meşhur Paris-İstanbul seferlerinin uğrak yeri olan Pera Palas'ın ortaya çıkışı da bu bölümde yer alıyor. Otelin tapusu da sayfalar arasına giriyor.
Beyoğlu'ndan Arta Kalan
Savaş zamanlarında bile sefasına devam eden Pera Palas, önce varlık vergisi, sonrasında da 6-7 Eylül olaylarıyla rüyasına ara veriyor. Birkaç kez el değiştiren otelin bir önceki sahibi Hasan Süzer'in zamanında ciddi tartışmalara sebep olan Agatha Christie'nin odası ve anahtarıyla ilgili söyledikleri de olaya biraz gizem katıyor. Bir notla bitirelim: 9 yıl öncesine ait belgesel filmin kuşe kâğıda, resimli ve titiz baskısında gözden kaçan önemli bir hata var. Kitap için kaleme aldığı önsözde Kemal Öztürk, belgesele katkı sağlayan akademisyen, araştırmacı ve yazarlardan bazılarının bugün hayatta olmadığını söylerken ne yazık ki Giovanni Scognamillo'nun ismini de yazmış yanlışlıkla. Muhtemel bir yeni baskıda bunun düzeltilmesini umarken; bu vesileyle sinema tarihçisi ve yazarı Scognamillo'ya uzun ömürler dileriz.