Louis Kahn'ın "Franklin D. Roosevelt Four Freedoms Park" hakkındaki planlarının yapımına 37 yıl sonra resmen başlanıyor. Hikayenin tamamını dinleyelim...
Mimar Louis Kahn 1974'ün 17 Mart'ında kalp krizi geçirdiği sırada New York'un Pennsylvania istasyonundan geçiyordu. Dakikalar içerisinde öldü. Ancak pasaportunda yazan adresi değiştirdiği için cesedin kimliği üç gün boyunca belirlenemedi.
Kahn'ın ani ölümü hem dünya için trajik bir kayıp, hem de bazı önde gelen New York'lular için anlaşılması güç bir şoktu. Çantasında Manhattan'daki Roosevelt Adasının güney ucuna yapmak üzere tasarladığı Franklin Delano Roosevelt (FDR) Anıtının henüz bitirdiği çizimlerini taşıyordu.
Mimarın ölüm yeri, Pennsylvania istasyonu orijinal halindeyken, kendisinin başlattığı bir mimari gelenekle güzel sanatlar şaheserlerinin sergilendiği yer olması itibariyle bu ölümü ironikleştiriyordu.
Bugün neredeyse 37 yıl sonra, Kahn'ın çizimlerinin kullanıldığı bu iş, FDR Adasında yapım aşamasında. Bu mütevazi kamusal vaha, 2012 baharında ona ithaf edilmeye ve "Franklin D. Roosevelt Park"ı yeniden adlandırmaya hazır.
6 Ocak 1941'de Roosevelt tarafından "Four Freedoms" konuşması yapıldı. Konuşmasında dört basit prensibin tanımladığı bir dünyayı özetlemişti: Konuşma ve ifade özgürlüğü, ibadet özgürlüğü, en azından barış içinde yaşamaya yetecek kadar ekonomik özgürlük, silahlanmanın azaldığı bir dünyada güven hissi içinde yaşama özgürlüğü.
Konuşma Birleşik Devletlerin izolasyonist politikasını terkedip, küresel süper güçler sahnesinde rolünü üstlendiği anı simgeliyordu.
70 yılı aşkın süredir, Amerika'nın dış politikasını bu "Four Freedoms" konuşması yönlendiriyor.
Kahn'ın ölümünden kısa süre sonra, planları New York Belediyesi tarafından onaylanmış ve artık temel atımına kısa bir süre kalmıştı. Ama sonrasında, William vanden Heuvel'in tasviriyle Franklin D. Roosevelt Park Kuruluşu makam koltuğuna muazzam bir fırtına çarptı.
New York kenti, uzun bir mali krize girerek, neredeyse iflasın eşiğinde olduğunu açıkladı. Sonrasında vali Nelson Rockefeller, parkın yapılmasını savunmasına rağmen, başkan yardımcısı olarak kenti terketti.
Bugün park için çoğunluğu özel bağışlardan olmak üzere 50 milyon Dolar ayrıldı. 10 milyonu devletten gelirken, 10 milyonu da Chicago'lu Alphawood kuruluşunca bağışlandı.
Bu çalışma şu ana kadar, mimarlar, mühendisler, peyzajcılar ve diğer meslek alanları için 200 kişilik istihdam yarattı.
Beyaz granit taşlar FDR'nin konuşmasından alıntılar taşıyacak. İki yana doğru daralan çayırlığı ve bir açık hava "odası"nı iki yandan birleştirecek kızıl gürgen ve ıhlamur ağaçları gelecek baharda dikilmiş olacak. Birleşmiş Milletler binası ve East River arasında kalan üçgen alanda bulunan odada FDR'nin dev bir büstü bulunacak.
Bağışçılar duvarlardan kendi aile isimleri için alan satın alabilecekler veya ağaçlardan bazılarını bağışlayabilecekler.
Eski büyük elçi vanden Heuvel, "böyle dünya çapında bir anıta isimlerini ekleyebilmek insanlar için büyük bir fırsat," diyor.
Kahn 1901'de Estonya'da doğdu ve beş yaşındayken ailesiyle beraber Birleşik Devletler'e geldi. Bir mimar, plancı ve öğretmen olarak uzun ve dikkat çekici bir kariyeri oldu. Ama FDR Park projesi onun New York'taki tek çalışmasıydı. Diğer çalışmaları arasında, Yale Üniversitesi Sanat Galerisi, Kaliforniya'daki Salk Enstitüsü, New Hempshire'daki Phillips Exeter Akademi Kitaplığı ve uzak doğudaki bir takım yapılar bulunuyor.
1974'te Ulusal Sanat ve Edebiyat Enstitüsü üyesi yapıldı ve aynı yıl Frank P. Brown Madalyası ile ödüllendirildi. 1968'de Amerikan Bilim ve Sanat Akademisi üyesi yapılan Kahn, RIBA tarafından 1971'de AIA Altın Madalyası, 1972'de de Royal Altın Madalyası ile ödüllendirildi.
Tüm bunlara rağmen Kahn bir mimar olarak oldukça geç olgunlaşmıştı. Ellisine gelene kadar profesyonel adımlar atmadı. İtalya, Yunanistan ve Mısır'daki antik harabeleri gezdikten sonra, uluslararası stilden ayrılıp, kendi harmanladığı yumuşak modernizm tarzında ilerledi.
İnsan ölçeğinde anıtsal mimari yaratma çabası "Four Freedoms Park"ta belirgin şekilde gözlenecek. Bir New York Times editörü, Kahn'ın planlarını, "... basit ve zekice. FDR'nin konuşmasında geçen dört özgürlükten ilham alan Kahn, adanın en aşağısında açık bir oda ile bir bahçe tasarlamış. Ağaçlar yeşil alanı "V" formuna sokuyor ve Birleşmiş Milletler binası ve New York siluetini çerçeveye alan su kenarındaki iki duvarlı taş odaya doğru yol gösteriyor" ifadeleriyle tanımlıyor.
Times ise, "Park (FDR'nin) sevdiği denize, geçtiği Atlantiğe, kurtulması için yardım ettiği Avrupa'ya ve esinlendiği Birleşmiş Milletler'e yüzünü dönüyor," diyor.