İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürü Ahmet Emre Bilgili, Topkapı Sarayı Müzesi Başkanı Prof. Dr. İlber Ortaylı, Ayasofya Müzesi Başkanı Doç. Dr. Haluk Dursun, Prof. Dr. İskender Pala, Prof. Dr. Korkut Tuna, Artun Ünsal, Beşir Ayvazoğlu, Hikmet Barutçugil, Murat Belge ve Sinan Genim'in yazılarından oluşan 'Şehir ve Kültür: İstanbul' isimli kitabın Osmanlı mimarisine ilişkin bölümünde, başta İstanbul olmak üzere, bütün Osmanlı şehirleri oluşurken mesken mimarisinde ahşap ve kireç gibi dayanıksız malzemelerin niçin tercih edildiğine yanıt olarak, 1509 depreminde bütün kargir binaların çökmesi gerekçe gösteriliyor.

Kitapta, şu ifade yer alıyor: 'Ancak bu tercihin arkasında İslami ve tasavvufi bir duyarlılığın varlığı da rahatlıkla iddia edilebilir. Kur'an'da 'Siz her yere yüksek bir alamet bina edip boş şeyle mi uğraşırsınız?' ayeti Osmanlı şehirciliğinin estetik ilkelerinden birini verir. 'Şeddadi' binalar yapmaktan özellikle kaçınılmış, özellikle mesken mimarisinde son derece mütevazı ölçüler tercih edilmiştir. Devasa köşkler ve saraylar hem dünyada kazık kakma arzusu, hem de tabiattaki ilahi düzenin kutsiyetine müdahale olarak görülürdü. Taş gibi sağlam bir malzemeyle ancak kalıcı değerler temsil edilebilir, cami ve medrese, imaret, hamam gibi hayra yönelik binalar yapılabilirdi.'

AĞAÇ İÇİN EYLEM

Kitabın 'Ağaçlar ve Bahçeler' başlıklı bölümünde verilen bilgilere göre ise, İstanbul, bahçe ve bostanlarla bezenmiş, bostan ve bahçeli isimlerinin yanı sıra ağaç ve çiçek isimleri taşıyan mahallelerinin çokluğu kentin bir yeryüzü cenneti olduğunu gösteren açık belgeler olarak günümüze ulaşmıştır.

Kitapta, ağaçların İstanbul ve İstanbullular için önemine dikkat çekilerek, konuya ilişkin şöyle devam ediliyor:

"O dönemde büyük mesireler, has bahçeler bir yana her evin meyve ağaçları bulunan küçük birer bahçesi bulunur, cami, mescit önlerinde, çeşme başlarında, meydanlarda her biri başlı başına bir anıt olan çınar, servi, kestane, ıhlamur ağaçları İstanbul manzarasının vazgeçilmez unsurları olarak yer alırdı. Her biri başlı başına bir belirleyici olan bu ağaçlar, çevrelerinde yaşayanlar insanlar için ayrı bir anlam taşır, adeta bir yaşama üslubu yaratırdı.

İstanbul'un hatıralarına da sahip olan asıl nüfusu, yaşadıkları çevredeki ağaçları korumuş, koruyamadıkları ağaçlar için de yakınlarını kaybetmişcesine üzülmüşlerdi"