Geçtiğimiz günlerde Mostar Köprüsü ile ilgili çıkan haberlerin üzerine yeniden gündeme gelen Dünya Mirası Listesi’ne 2005 yılı içinde 17 adet, kültürel, 7 adet doğal bölge katılırken, toplam 7 bölgenin de kapsamı genişletildi.

Bu sene listeye dahil edilen bölgeler arasına mimarlık tarihi açısından başka önemli bir yer daha eklendi: Le Havre. Fransa’nın Normandiya Bölgesi’nde Sen Nehri’nin denize döküldüğü yer kurulmuş olan Le Havre, İkinci Dünya Savaşı sırasında pekçok kez bombalanmıştı. Savaşta Le Havre’da toplam 5.000 kişi ölmüş, 12.000 ev tahrip edilmişti. Yıkılan bölge Auguste Perret başkanlığında bir tasarım ekibi tarafından 1945-1964 yılları arasında yeniden inşa edilmiş, kent modern bir görüntüye kavuşturulmuştu.

Le Havre diğer yeniden inşa edilen kentler arasında farklı bir konuma sahip. Şehirde eski kent dokusuyla, kenti planlamasındaki yeni fikirler ve teknoloji harmanlanmış.

Le Havre, prefabrikasyon teknolojisinin, betonarmenin potansiyelinin yaratıcı olarak kullanımı, modüler gridin sistematik olarak kullanımı açısından savaş sonrasında gerçekleştirilen mimari ve kent planlaması alanında eşsiz bir örnek. Kentin, mimaride, teknolojide ve kent planlamasında modern gelişmelerin uygulanmasında öncü bir rolü bulunuyor. 

Haberi, Betonart dergisinin 2004 Kış Sayısı'nda yayınlanan Auguste Perret yazısı eşliğinde yayınlıyoruz.

Le Havre ve Mostar ile birlikte listeye dahil edilen diğer kültürel ve doğal bölgeler ise aşağıda:

Nesvizh’deki Radziwill Ailesi Mimari, Konut ve Kültür Kompleksi, Beyaz Rusya
Radziwill Ailesi Mimari, Konut ve Kültür Kompleksi Beyaz Rusya’nın merkezinde Nesvizh’de yer alıyor. 16. yy’dan 1939’a kadar ayakta kalan hanedanlığının bu süreçte Nesvizh’te bilim, sanat, el sanatları ve mimari alanda yaptıkları çalışmaların etkisi görülebilir.

Megiddo, Hazor, Beer Sheba Höyükleri, İsrail
Höyüklere, Lübnan’ın bir kısmı, Suriye, İsrail ve Türkiye’nin doğusunda rastlanabilir. İsrail’deki 200 höyükte antik şehirlerin değerli kalıntıları yer alıyor. Özellikle Megiddo, Hazor, Beer Sheba’daki 3 höyük Demir Çağı’nın değerli eserlerini barındırıyor.

Macao Tarihi Merkezi, Çin
16. yy’den 1999 yılına kadar Portekiz himayesinde olan Macao, Çin egemenliğine geçene kadar uluslararası ticaretin gelişmesinde önemli bir limandı. Tarihi sokakları, konutları, dini ve kamu binaları ile Macao kültürel, estetik, mimari açıdan Doğu ile Batı arasında özellikler barındıran önemli bir şehir.

Yaroslavl Şehri Tarihi Merkezi, Rusya
Yaroslavl şehri 11 yy’da Volga ve Kotorosl nehirlerinin birleştiği noktada kurulmuş. Şehir 17. yy kiliseleri ve 1763 yılında Büyük İmparatoriçe Catherine’nin bütün Rusya’da uyguladığı önemli kent planlama reformuyla ünlü.

Tütsü Yolu, Haluza, Mamshit, Avdat ve Shivta, İsrail
Kale surları boyunca uzanan 4 Nabatean kenti Haluza, Mamshit, Avdat ve Shivta tütsü ve baharat yolu üzerinde bulunuyor.

Gjirokastra Kenti, Arnavutluk
Arnavutluk’un güneyinde Drinos nehri vadisinde kurulan Gjirokastra çok iyi korunmuş bir Osmanlı şehri.

Mostar Şehri ve Köprüsü, Bosna Hersek
15. ve 16. yy’da Neretva Nehri’nin derin vadisi boyunca kurulan Mostar, Osmanlı sınır şehri, eski Türk Evleri ve köprüsüyle ünlü. Mimar Sinan tarafından inşa edilen, 1990 yılında bombalanan köprü UNESCO uluslararası bilim komitesi tarafından yeniden inşa edilmiş, 2004 yılında yeniden açılmıştı

Osun-Osogbo Kutsal Korusu
Osogbo şehrinin yakınlarında yer alan Osun Kutsal Korusu, Yoruba tanrılarından biri olan bereket tanrısı Osun’a adanmış. Koruda, Osun ve diğer Yoruba tanrılarına adanmış tapınak, ibadet yerleri, heykeller ve sanat çalışmaları yer alıyor.

Platin Moretus Evi, Atölye ve Müze Kompleksi, Belçika
Baskı ve yayın tesisi olan Platin Moretus Müzesi Rönesans ve Barok Dönemi’ne tarihleniyor. Paris ve Venedik ile birlikte Avrupa’da baskı konusunda üç büyük kentten biri olan Antwerp’te bulunuyor.

Kunya-Urgench, Türkmenistan
Akamenid İmparatorluğu Khorezm Bölgesi’nin başkenti olan Kunya Urgench Türkmenistan’ın kuzeybatısında, Amu Daria Nehri güney yakasında yer alıyor. Cami, kervansaray, kale, türbe ve bir minareyi içeren eski kentte bu yapılar 11.yy-16.yy’a tarihleniyor.

Qal'at al-Bahreyn Arkeolojik Bölgesi, Bahreyn
Qal'at al-Bahreyn Höyüğü’nün 300x600 metrelik tabakaları MÖ 2300 yılından, 16. yy’a kadar burada sürekli bir yerleşme olduğunun kanıtı. %25’i kazılan höyükte konut, kamu, ticari, dini ve askeri yapılar bulundu.

Sultaniye, İran
Sultaniye, Pers mimarisinin başarılı örneklerini sunan ve İslam Mimarisi’nin önemli anıtlarından Oljaytu Türbesi’nin barındırıyor. Moğollar tarafından kurulan İlhanlılar’ın başkenti Sultaniye’deki Oljaytu Türbesi, 1302-1312 yılları arasında inşa edilmiş.

Struve Yayı, Beyaz Rusya, Estonya, Finlandiya, Latviya, Litvanya, Norveç, Moldova Cumhuriyeti, Rusya, İsveç, Ukrayna
2.820 km’lik Struve Yayı Norveç Hammerfest’den başlayıp Karadeniz’e kadar uzanarak 10 ülkeden geçiyor. Bu yay ile 1826-1835 yılları arasında gökbilimci Friedrich Georg Wilhelm Struve, meridyenin uzun bir bölümünün ilk olarak doğru ölçümü gerçekleştirdi. Dünyanın biçimini ve kesin ölçüsünün saptanması yer bilimi ve topografik haritacılığın gelişmesinde büyük adım oldu.

Humberstone ve Santa Laura Sodyum Nitrat (Gübre) Üretim Tesisi
Dünya’nın en kurak çöllerinden olan Pampa Çölü’nün uzağına kurulmuş atölyeler, binlerce kişinin yaşadığı ve çalıştığı bir yerdi. Burası, 1880 yılına kadar 60 yıldan fazla, dünyanın en büyük gübre deposuydu. Sodyum Nitrat’ın gübre olarak kullanılması, Kuzey ve Güney Amerika ve Avrupa’da büyük bir tarım devrimiydi ve Şili’ye büyük bir zenginlik getirdi. Önceki depremde etkilenmesi ve strüktürlerin savunmasızlığı nedeniyle “Tehlikede Olan Dünya Mirası Listesi”nde yer alıyor.

Syracuse ve Pantalica Mezarlığı, İtalya
Taşocağının yakınına yapılan 5.000 mezarın geçmişi İÖ 13 – 7. yy’a kadar uzanıyor. Bizans Dönemi’ne ait eserler arasında Anaktoron (Prens Sarayı) temelleri yer alıyor. Diğer tarafta, antik Syracuse’da Korinthli Yunanlılar tarafından kurulan Ortygia kentinin temelleri bulunuyor.

Cienfuegos Tarihi Kent Merkezi, Küba
Cienfuegos 1819 yılında İspanyol Bölgesi’nde Fransız göçmenler tarafından kurulmuş. Şeker kamışı, tütün ve kahve ticareti merkezi olan şehir ile olarak neo klasik tarzda inşa edilmiş. Daha sonra eklektik bir hal alsa da bütünlüğünü hep korumuş. Şehirde ilgi çeken binalar arasında belediye binası, San Lorenzo Okulu, Bishopric, Ferrer Sarayı ve bazı konut binaları bulunuyor.

Dünya Mirası Listesi’ne Alınan Doğal Alanlar
1. Coiba Ulusal Parkı, Panama

2. Dong Phayayen-Khao Yai Ormanı, Tayland

3. Kaliforniya Körfezi Adaları, Meksika

4. Shiretoko, Japonya

5. Vredefort Dome, Güney Afrika

6. Wadi Al-Hitan (Balina Vadisi), Mısır

7. Batı Norveç Fiyordları – Geirangerfjord ve Nærøyfjord

Kapsamı Genişletilen Bölgeler
Kültürel
1. Belçika ve Fransa Çan Kuleleri

2. Sterkfontein, Swartkrans, Kromdraai ve Environs Hominid Fosili Bölgesi, Güney Afrika

3. Roma İmparatorluğu Sınırları, Almanya, İngiltere ve Kuzey İrlanda

4. Hindistan Dağ Demiryolu

5. Antoni Gaudí’nin Eserleri, İspanya

Doğal
6. Nanda Devi ve Çiçek Vadisi Ulusal Parkı, Hindistan

Karma
7. St Kilda, İngiltere ve Kuzey İrlanda