Trafik sorunundan bunalan İstanbullulara nefes aldırmak isteyen İstanbul Büyükşehir Belediyesi, '7 tepeye 7 tünel' sloganıyla toplam 68 kilometre uzunluğunda 31 karayolu tüneli inşa etmeye hazırlanıyor. Bilim adamları ise trafik çilesine tek çözüm gördükleri metro hatları yerine karayolu güzergâhları düşünülmesine tepkili. Kent kaynaklarının israf edildiğini savunan İnşaat Mühendisleri Odası, projelerinin durdurulması için yargıya başvuracağını açıkladı bile.

2 milyon 800 bin aracın bulunduğu İstanbul'da trafiğe her gün 600 yeni araç eklendiğini ve bu sayının katlanarak artacağını belirten İstanbul Büyükşehir Belediyesi, sorumluluk alanında bulunan 3 bin 600 km'lik karayolu ağını genişletmeye karar verdi. 'Trafiğe 116 Acil Çözüm' sloganıyla, kent merkezinde ana caddelerde 116 adet yeni köprü ve kavşak çalışmasına başlayan belediye, bu ay da '7 tepeye 7 tünel' sloganıyla yine bir karayolu projesine başlıyor. Uzunlukları 500 metre ile 5.8 km arasında değişen 31 tünelle tepeleri baypas edeceklerini belirten belediye, böylece Taksim-Atatürk Havalimanı arasının otomobille 15 dakikaya ineceğini savunuyor.

Merkeze akın!
1997'de İstanbul Ulaşım Ana Planı'nı hazırlayan İTÜ Ulaştırma Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Haluk Gerçek ise kavşak ve tünel projelerine şiddetle karşı. Prof. Gerçek projelerle trafiğin çözümsüz hale geleceği görüşünde: "İstanbullular kendilerini karayoluna esir etmekten kurtaracak projelerin bir an önce hayata geçirilmesini bekliyor ama belediye çözüm diye yine karayolu projeleri sunuyor. Sundukları tünel karayolu projeleri de herhangi bir plana oturmuyor. Bir fizibilite etütü yok, hangi yolları nasıl rahatlatılacağı belli değil. Bu tüneller otomobil, yani karayolu tüneli. İlk açıldığında belli akslarda rahatlama olur gibi görünür ama artan otomobil kullanımıyla bir süre sonra o noktalar daha çok kilitlenir. İstanbul'daki trafiğin çözümü tünel ve kavşaklarda değil, metroda. Çevreyollarına kavşak yaparsınız ama hiçbir modern kent merkezinde bu kadar köprü, kavşak tünel olmaz. Çünkü yapacağınız her yeni kavşakla kent merkezine daha fazla otomobil çeker ve daha da çok trafik oluşturursuz. Belediye ulaşım sorununu böyle planlamaya devam ederse, bir süre sonra İstanbul'da trafik sorunu daha da çözümsüz hale gelecek."

Topbaş: Karşılaştırmayın
Karayolu tünelleriyle metro tünellerinin karşılaştırılmasına tepkili olan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, şunları söyledi: "Hem maliyetler, hem fiziksel imkânlar açısından bu tünellere demiryolları açmak mümkün değil. Biz yeni yollar yapamadığımız için İstanbul'un topografik yapısına uygun olarak, tepeleri baypas ederek yolları birbirine bağlayan tüneller açacağız. Metro saatte 35 bin gibi belirli yolculuk talebi olan yerlerde yapılır. Tünellerin boyu tek yönde 68 km ama çift yönde 120 km geçecek. Toplam 2-2.5 milyar dolarlık bu tünellerde kilometre başına maliyet 10-15 milyon dolar.

Metrodaysa kilometre maliyeti 40-50 milyon doları bulmaktadır. Biz 400 metre veya 1.5 km boyutunda tüneller açacağız. 800 metre için metro yapılmaz. Bunlar araç geçişi için. Metro ayrı, karayolu ayrı konsepttir. Yüzde 2.5 eğimi aştığınızda metro zorlanıyor ve yüzde 4 eğimi geçemiyorsunuz. Dolapdere'nin arkasından girip çıkıyoruz, buraya metro mümkün müdür? Bunlar asrın vizyon projeleridir."

Bir garip trafik yapısının pençesindeki kent
İstanbul üç tarafı denizlerle çevrili olduğu halde ulaşımın yüzde 90'ı karayollarında ve motorlu araçlarla yapılan ilginç bir kent, İstanbul'daki trafik sorununu çözmek için ne yapılmalı sorusu ise yıllardır gündemde.

İstanbul'da yolculukların yüzde 90'ı karayolları, yüzde 6-7'si raylı sitem ve yüzde 3'ü denizyoluyla yapılıyor. Megakentte 45 km de metro ağı bulunuyor. Bu rakam New York ve Tokya'da 800 km, Londra ve Pariste 450 kilometre. 2010 yılına kadar toplam 250 km raylı sistem ağı oluşturulması hedeflenen İstanbul'da dokuz hatta 54 km uzunluğunda raylı sistemin inşaatına devam ediliyor ve 105 km uzunluğundaki yedi metro hattını da ihaleye çıkılmaya hazırlanıyor.

70 bin yerine 4 bin kişi taşı
Gelişmiş ülke metropollerinin yüksek maliyetlerine rağmen bu kadar geniş metro ağı kurmasının nedeni, karayollarındaki bireysel araç kullanımını azaltarak toplu taşımayı geliştirmek istemeleri. Karayolundaki bir şeritte saatte 2 bin araç geçebiliyor ve İstanbul'daki otomobillerde ortalama yolcu sayısı 1.7 olduğu için, bir saatte 4 bin yolcu taşınabiliyor. Ancak o hattan metro geçirildiğinde, saatte 70 bin yolcu taşınarak trafik yoğunluğunda önemli bir rahatlama sağlanabiliyor. Bir metro hattının ortalama 12 şeritli bir yola eşdeğer yolcu taşıdığını belirten bilim adamları, yeni yollar açarak otomobil kullanımını artırmak yerine, kent merkezindeki mevcut yollarda sınırlamalarla otomobil kullanımının azaltılıp metronun yaygılaştırılmasını istiyor.

Maliyeti tartışmalı
Büyükşehir Belediyesi'ne göre 31 tünel toplamda 2-2.5 milyar dolara, kilometre başına 10-15 milyon dolara mal olacak. Uzmanlarsa kilometre maliyetinin 30 milyon dolara, toplam maliyetin ise 4 milyar dolara çıkabileceğini savunuyor:

'Rant projesi'
İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Cemal Gökçe: Karayolu tünelinin kilometresini 10 milyon dolara çıkaramazsınız. Maliyet kilometrede 30 milyon doları bulabilir. Bunlar ulaşıma ait olmayan, noktasal rant projeleri.

'Mesele eğim değil'
İTÜ İnşaat Fakültesi Ulaştırma Ana Bilimdamı öğretim üyesi Prof. Dr. Nadir Yayla: Zemin yapısı ve genişliğe göre tünel inşaatının 1 km'si 10-30 milyon dolar arasında değişebilir. Tünel yapımı kaya zeminde daha zor olabilir. Kıyıdan yaparsanız deniz yeraltı suyu için drenaj yapmanız gerekir. Yumuşak zeminde günde altı metre, diğerinde yarım metre kazabilirsiniz. İstanbul'un jeolojik yapısı bölgelere göre çok farklı, maliyetleri de öyle.

İTÜ Ulaştırma Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Haluk Gerçek: 70 km uzunluğundaki tünellere 2 milyar dolar harcanacakmış. Yani kilometre başına 30 milyon dolar. 1 km metro yapımı 40 milyon dolarken, 10 milyon dolar daha harcayarak metro ağı kurmalı. Mesele tünel eğimi değil. Orada eğim uygun değilse, bu tünellere yatırılacak 2 milyar dolarla bir ana güzergâhta 50 km metro hattı kurarsınız.

İTÜ Ulaşım Ana Bilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Güngör Evren: İstanbul'da karayolu ulaştırmasını teşvik edecek, onu daha çok yoğunlaştıracak her proje tartışmasız yanlıştır.

Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şube Başkanı Eyüp Muhçu: Bu tünellerin kente ve ulaşıma katkısı olmayacağı gibi, ulusal kaynakları israf eder. Bu karayolu tünelleri yerine, Marmaray'la bütünleşecek metro hatları yapılmalı.