Avrupa Kültür Başkentleri projesi ilk olarak 1985 yılında Yunanistan'da kültür bakanı olarak görev yapan sanatçı Melina Mercuri tarafından ortaya atıldı. İlk başta Bakanlar Konseyi'nin kararıyla seçilen kültür kentleri Avrupa'nın kültürel zenginliğini ortaya çıkarmayı amaçlayan bir girişimdi. Avrupa kenti seçimi başlangıçta sadece Avrupa Topluluğu (AT) üyesi ülkeler arasından seçiliyordu. Aday olmak isteyen kent, o ülkenin Avrupa Topluluğu daimi temsilciliği aracılığıyla başvuru yapıyordu. Şimdi ise seçim Avrupa Birliği Konseyi, parlamentosu, Komisyon ve Bölgeler Komitesi tarafından yapılıyor. Yine aynı şekilde 2005 yılından başlayarak "Avrupa Kültür Kenti" unvanı da "Avrupa Kültür Başkenti" olarak değiştirildi.

2005 yılında bir yeniliğe daha gidilerek yarışa AB üyesi olmayan ülke kentleri de dahil edildi. Bu unvanı alan kentler yıl boyunca çeşitli kültür ve sanat etkinliklerine ev sahipliği yapıyor.

1995-2004 yılları arasında kültür kenti ilan edilen şehirlerin ekonomik anlamda ne kadar geliştiğini araştıran bir rapor etkinliklerin kent ekonomisine büyük bir katkı sağlamadığını ortaya koyuyor.

Ortalama 142.8 milyon euro kullanılıyor
Palmer/Rae Associates tarafından 21 kentin incelenmesi sonucu hazırlanan rapora göre her şehirde ortalama 500 etkinlik düzenledi. Etkinlikler kapsamında kullanılan bütçe ortalaması ise 142.8 milyon euroya seviyesine ulaşıyor. Ancak kültür kentlerini ziyaret eden turist sayısında diğer yıllara oranla önemli bir artış yaşandığına da dikkat çekiliyor.

Örneğin geçen yıl Avrupa'nın Kültür Başkenti unvanını taşıyan İrlanda'nın 120 bin nüfuslu kenti Cork'u bir yılda 1 milyon kişi ziyaret etti. Yıl boyunca birçok uluslararası etkinliğe ev sahipliği yapan kent tam anlamıyla turist akınına uğradı. Avrupa'ya kültür başkentliği yaptığı sırada Cork kentinde en çok ilgi çeken etkinliklerden biri de ünlü fotoğrafçı Sebastiao Salgado'nun anıtsal projesi olan "Göç" sergisi oldu. Etkinliklere aralarında Musgrave Group, Heineken gibi isimlerin olduğu 230 firma toplam 7 milyon euroluk sponsorluk verdi.

Bu yıl Patras başkent
2006 Patras (Yunanistan)
2007 Sibiu (Romanya)
2008 Liverpool (İngiltere)
2009 Vilnius (Litvanya), Linz (Avusturya)