Jacques Herzog ve Pierre de Meuron’un küratörlük ve enstelasyon çalışmaları, MoMA’daki “Sanatçının Seçimi” sergisiyle devam ediyor. Sergi “kurumsal eleştiri” adına özenilerek kurgulanmış bir muhalif bakış açısı sunmakta. MoMA’nın davet ettiği İsviçreli ekip, Jacques Herzog ve Pierre de Meuron, modernlerin son açılımını tasarlamak üzere düzenlenen charette’te 3 finalist arasına girmiş, fakat komisyon “Sanatçının Seçimi” sergisi için Yoshio Taniguchi’ye karar vermişti. New York Dergisi’yle yaptıkları söyleşi sırasında, MoMA hakkında, Herzog’ a yöneltilen bir soruya mimarın verdiği cevap titizdi: Müzenin tarihi ve geleneği ile iç içe oluşu bakımından elde ettikleri tasarım tam da onların istediği şeydi...
Fakat, esas problem, genel anlamda bir sanat işini anlama ve kavrama yoksunluğunun varoluşu. Bu son senelerde hararetlenen bu tartışma ve sergi kapsamında net olarak bu konu üzerne yoğunlaşılmış.
“Algıda Tutukluluk” [Perception Restrained] başlığı, serginin kavramsal çerçevesini oluşturuyor. Sergi, dünyanın baş Modernist sanat ürünlerini, Postmodern bir müdahale ile bir eleştiri formunda hazırlandı. Üne sahip kültürel oluşumları hedef edinmiş bu yaklaşım, şimdiye kadar bayatladığı kabul edilen tüm kural ve gelenek tartışmalarını tazeleyecek gibi gözüküyor.
Sergi düzenlemesi -“Algıda Tutukluluk” üst başlığından da beklenildiği gibi- sanat işlerin “kısıtlama”nın görsel bir yansıması olarak, bölmeler arasına sıkıştırılmasıyla oluşturuldu.
Serginin broşür metninde mimarlar “algılama işinin kendisi” kavramsal çerçevesini “Sanatçının Seçimi Sergisi” formatında değerlendirdiler. (Bu seriler 89’da Scott Burton’un Brancusi heykelleri için yaptığı çalışma ile başlamıştı.) Metinde, Modern koleksiyonların zenginliğine ve “taleplere cevap veren harikulade galerileri”ne karşılık müze ziyaretçilerinin dikkat ve algılama sürecinde bir problem yattığı dile getiriliyor.
Sergi temel olarak iddiasını, tanımladığı boşluk ve siliklik ile kazanıyor. Tasarım, boş sıralarla donatılmış bir mekanı, siyah duvarlar ile bunlara yansıtılan siyah kutu video sanatı ve tavana yansıtılmış bir ekran düzenlemesini içeriyor. Cinsellik, şiddet ve dramatik sahneleriyle anılan filmlerden alıntılar bu ekranlardan sonsuz tekrar ile ifşa ediliyor. 14 dakikalık "Apocalypse Now", yaklaşık 2 dakikalık "Bonnie and Clyde", 1 dakikalık "Taxi Driver" ve 55 dakikalık "Fargo" seçilmiş filmlerden.
Sergide toplam 110 çalışma yeralıyor ve bir sıkışıklık içinde yalnızca bölmeler üzerindeki yatay yarıklar arasından sergileniyorlar. Herşeyin "eski MoMA stili"ne göre düzenlendiği sergide, bir bölme mimarlık ve tasarım, bir bölme resim ve haykel, bir bölme de fotoğraf sanatına ayrılmış durumda.
Tasarım için ayrılmış yarıktan bakıldığında, Ettore Sottsass imzalı 1969 yılına ait kırmızı Olivetti bir daktilo, William Morris imzalı 1883 yılına ait “Strawberry Thief “ kumaşı, Charles Eames, Arne Jacobsen ve Verner Panton imzalı istiflenebilir sandalyeler görülebilir.
Fotoğraf bölmesi Diane Arbus, Robert Adam, William Eggleston, Thomas Ruff, Cindy Sherman, Gregory Crewdson, Oliver Boberg ve Rineke Dijkstra gibi muhabirlerin savaş sonrası görselleri üzerine yoğunlaştırılmış ve sergileme, fotoğraf gösterisi şeklide bir sunum tekniği ile gerçekleştiriliyor.
Resim ve Heykel bölmesinde ise çalışmalar "gold chip", "blue chip" gibi banka terimleriyle örtüştürülmüş. Jackson Pollock, Jasper Johns, Joseph Beuys, Andy Warhol’un çalışmaları ile Cézanne, Miró ve Picasso’nun çalışmaları ayrı seriler halinde sunuluyor. Robert Gober, Jeff Koons, Matthew Barney, Charles Ray and Bruce Nauman heykel kısmında ürünleri yeralan sanatçılar. Belirli bir düzeni takip etmeyen sunumlar içinde Barney’in "Cabinet of Baby Fay La Foe" Adlı çalışmasının arasından görülen Ray’in “Family Romance”i ilginç görsel fragmanlar oluşturuyor.
Algısal kısıtlamalara karşı herhangi bir görsel karşılığı olmayan sunumlar, “zihinde yaratılan kaçış noktaları” olarak adlandırılabilir. Bitişik galeride James Rosenquist’e ait 1964 – 65 tarihli “F 111” çalışması küratör tarafından zekice kurgulanmış. Üç duvar ve yanyana görsellerden oluşan çalışmalar “dikkat sahibi algılar” için ayraç olarak adlandırılılabilirler.
Broşür metninde Herzog ve de Meuron kendi seçimlerinin şahsi olmadığını iddia ederken yadsınamaz değişimi basitçe yansıttıklarını vurguluyorlar. Onlara göre, sanatsal hareketlerin heyecan uyandırıcı yöntemlere başvurması son dönemde baskın hale geliyor. Bu metodla sanatsal üretim, anlamının ötesine geçtiği, büyük ve tehdit edici bir paketleme operasyonu ile sunulduğu vakit ancak “algı”ları uyarabiliyor.
Günümüzde toplumun kendisi, seyredilir hale geldi. Fakat bir tezat olarak, bu durum, görülecek sinema örneklerini ve hassasiyeti azaltmakta. Müzeler içinse seyircilerin samimiyeti şüpheli. Bugün insanlar sanatla ilgilenmektense, tarih içinde herhangi bir dönem üzerine yoğunlaşmayı tercih ediyor.
Ziyaretlerden çok, müze gezginlerine yardımı reddetmek en başta müze yöneticileri, mimarlar, bürokratlarca takınılan bir tutum. Herzog ve de Meuron müze tasarımları cesur mekanları, titizlikle hazırladıkları detaylar, sakin formlar “Algıda Tutukluk” yaşayanlarla alay edercesine dikkatleri yoğunlaştırıyor.
Modernistlerin bizim tahayyülümüzden daha büyük anlamlara denk düştüğü; günümüz sanatının farklı medyumlarla nasıl ustaca süzüldüğü ve en üzücüsü Taniguchi yapısının büyüleyici kütlesel çözümüne karşı; şahsiyetsiz, steril ve dolambaçlı iç hislere sahip olduğu ve dahası büyüyen izleyici kitlesine, geçici ve kalıcı sergilere şimdiden dar geldiği MoMA’nın kalabalık galerilerinde dolaşırken Herzog ve de Meuron’un mekan üzerindeki klastrofobik oyunları ile anlam kazanıyor.
Kasten ya da değil, Herzog ve de Meuron’un MoMA üzerinde bir tasarıma gitmemeleri bilinçli alınmış bir karar ve hatta reklamları olarak görülebilir. Bu işi eğer onlar yapmış olsalardı şimdi sahip olduğumuzdan daha “önemli”, daha “ferah”, daha “sağlam”, daha ucuza gelmiş bir Modern Sanatlar Müzesi ortaya çıkabilirdi. “Sanatçı’nın Seçimi “sergisinde ortaya çıkan sonuç bu duyguları destekliyor. Bu da ödüllerin tasarımcılar arasından “en iyisini bulup çıkardığı” öngörüsünü yalanlıyor.