Eczacıbaşı Topluluğu’nda kendi şirketleri arasında düzenlediği "Yaratıcı ve Yenilikçi Buluşmalar" etkinliğinde bu yıl büyük ödülün sahibi, sıçratmayan pisuvar projesi oldu. Eczacıbaşı Yapı Gereçleri’nin bu çalışması geçen hafta basında büyük ilgi gördü. Projenin hikayesi yaratıcılık açısından iyi bir örnek: 2004 yılında, Vitra’nın genel müdürü Şadi Burat’tı.

Bir gün İsrail’de deniz kenarında dolaşırken etkileyici bir görüntüyle karşılaştı. Sahilde her yer dalgalardan dolayı ıslanıyordu, ama bir yer vardı ki kuru kalıyordu. Burat merak edip araştırdı ve öğrendi ki, zemindeki bir dalgakıran sistemi dalgaların yüzeye çıkmasını engelliyordu. Acaba böyle bir yüzey geliştirilebilir, bu da pisuvarlara uygulanabilir miydi? Çünkü bilindiği gibi pisuvarların en büyük sorunuydu sıçratma. Burat Türkiye’ye döndüğünde bu fikri işyerindekilere anlattı. Bilgisayarda 3 boyutlu simülasyon çalışmaları başladı. Farklı açılarda farklı debilerdeki çarpma hızları hesaplandı, bulunan açılara göre de çarpmaması gereken yüzeyler kırılarak parabolik bir iç yüzey elde edildi.

Şimdi sıra elde edilen bu iç yüzeyin bir pisuvara nasıl uygulanması gerektiğini bulmaya gelmişti. O sıralar ünlü İngiliz tasarımcı Ross Lovegrove, Vitra için İstanbul Koleksiyonu’nu yapıyordu. Öneriyi ona götürdüler. Dış tasarımını Ross Lovegrove yaptı. İç tasarım, sıçratmayı engelleyecek iç yüzey, montaj ve yıkama detayları ise ar-ge, mühendislik, üretim ve endüstriyel tasarımda uzman 12 kişilik bir ekip tarafından geliştirildi. Ekipte görev alanlar arasında tek kadın, 27 yaşındaki genç endüstriyel tasarımcı Seden Arzu Demir’di. 2000 yılında İTÜ Endüstriyel Tasarım Bölümü’nü bitirmişti ve Eczacıbaşı Yapı Gereçleri’nde çalışıyordu.

Demir, dış tasarımını Ross Lovegrove’un yaptığı pisuvar için "Bu endüstriyel bir tasarımın inovasyonla birleştiği bir proje oldu. Ross Lovegrove’un dış kabuk tasarımı bizim geliştirdiğimiz detaylarla kombine oldu" diyor. O dönemde İstanbul koleksiyonunda temel fikir, doğadaki malzemenin banyo ürünlerine dönüştürülmesiydi. Örneğin koleksiyonda armatürün çıkışı bir ağaç dalı, kumanda kolunun çıkışı da bir çakıl taşı şeklindeydi. Sıçratmayan pisuvar projesinin ilham kaynağının da doğa olması Lovegrove’un çok ilgisini çekti. Böylece ortaya ağaç kovuğunu andıran bir pisuvar çıktı.

Projenin Endüstriyel Tasarımcısı Seden Arzu Demir
Aslında bu ürünle kadınlara hizmet etmiş oluyoruz

Bir kadın olarak sıçratmayan pisuvar projesinde yer almak nasıl bir şey?
-Arkadaşlar da bu soruyu soruyor sürekli ama aslında hijyen daha çok kadınları ilgilendiren bir şey. Pisuvar kullanıcıları erkekler olabilir ama temizleyen kişilerin de çoğunlukla kadın olduğunu düşünürseniz aslında onlara da hizmet etmiş oluyorsunuz.

Arkadaşlarınız ne dedi bu duruma?
-Aramızda espri konusu oluyordu. İlgi çekici bir konu bu, insanlar size soru sormaya başlıyor; nasıl hesapladınız, nereden ortaya çıktı, farklı kullanıcılar olsa neler oluyor vs. Aslında ürologların belirlediği bir literatür var, konunun içine girdiğinizde ortalama değerleri çıkarabiliyorsunuz.

Çevrenizden bu pisuvarı kullanmak isteyen var mı?
-Bu pisuvarı yakın çevremden en fazla kullanmak isteyenlerin başında annem geliyor. Çünkü kendisi banyo ve klozet kapağı temizliğinden çok dertli. Bir erkekle beraber yaşayan kadınlar en fazla klozet kapaklarının havada durmasından ya da kirli bırakılmasından şikayetçi.

Bu ürün evlerde de kullanılabilir mi?
-Pisuvarlar aslında evde çok tercih edilmeyen bir ürün. Ama Ezcabaşı yenilikçilik, yaratıcılık buluşmasında birçok kişinin söylediği şu, bu pisuvar hakikaten evde de kullanılabilir.

Bundan sonra pisuvarlar için neler geliştireceksiniz?
-Eczacıbaşı’na geldiğimden beri uğraştığım proje bu. Bize farklı ufuklar açtı. Pisuvarlarda şu an kullanıcıyı gören sensör sistemi var. Ama biz idrarı algılayan, sıcaklığını algılayan sensör sistemleri üzerinde de çalışıyoruz. Normalde sensörler kullanıcı karşısına geçtiği zaman bir ışın gönderir, o kullanıcıdan geri yansır, böylece kullanıcıyı algıladıktan sonra yıkama yapar fakat zaman zaman kullanıcıyı göremediği, onun kıyafetinden, ortamın ışığından yanlış etkilendiği oluyor. Yeni gelişdirdiğimiz sensörler hiçbir şekilde kullanıcıyı görmüyor. Pisuvarların arka kısmında idrarın hareketini, sıcaklığını algılayarak yıkama yapan bir sistem üzerine çalışıyoruz. Bundan sonra da inovatif çalışmalarımız devam edecek.

Tasarımcı kendini nasıl besler
Ben kendimi beslemek için bir kere her tür fuarı takip ediyorum, sadece banyo olması gerekmiyor. Her sektördeki gelişmelerin bulunduğumuz sektöre çok ciddi etkisi olduğunu düşünüyorum. Fuarlardaki en büyük gözlem alanım, monte edilmesi, pratik çözümler sunması. Çünkü gidişat farklılık getiren ürünler yerine insanlara özel çözümler sunan ürünlerde. Sıçratmayan pisuvarda insanlara özel çözümler sunuyor. Enerji tasarufu sunan ürünler olsun, başka ürünler olsun hep kişiye özel ürünler var. Onun dışında endüstriyel tasarım her konudan beslenen bir dal. Mesela görsellikten. O yüzden film izlemeyi çok seviyorum. Farklı sektörlerde başarıya ulaşmış insanları takip etmeyi de seviyorum.

Projede kimler çalıştı
Sıçratmayan pisuvar projesinde ar-ge ve mühendislik alanlarında Yalçın Arpat, Mehmet Mercan, Ömer F. Yakupoğlu, endüstriyel tasarımda Ross Lovegrove, Studio X tasarım ekibi, Seden Arzu Demir, üretimde Haluk Yetiş, Tolga Berkay, Aydın Yeşilyurt ve pazarlamada Berna Erbilek ve Ali Yoncacılar yer aldı. Altı ay önce satışına başlanan pisuvarın ilk müşterisi Adam & Eve Oteli oldu. Ürün için patent başvurusunda da bulunuldu.