Kaynak: Port City Studios

Etienne Cabet'nin 1840'da yazdığı "Voyage en İcarie" (İkarya'ya Yolculuk) adlı ütopyasında, İkarya'daki tüm yollar düzdür. Kentliler, düz yollarla tasarlanmış şehir sisteminde, korunaklı bir ulaşım sistemine sahiptirler. Yaya ulaşım sistemi aslında baştan başa bir borular sistemidir ve insanları dış çevrenin olumsuz etkilerinden korur. Bu ütopik komunist sistem içinde herkesin aynı renk ve formda elbiseler giydiğinden bahsetmeye gerek yok belki de...

Le Corbusier yolları, eşeklerin yolu ve insanların yolu diye ikiye ayırır. Birinci grupta eğri-büğrü, ikinci grupta ise düz yollar yer alır. Le Corbusier'ye göre, "İnsan düz yürür çünkü bir amacı vardır: nereye gittiğini bilir, bir yere gitmeye karar vermiştir ve oraya dümdüz gider. Eşek, kocaman taşlardan korunmak, eğimden kaçmak, gölgeyi aramak için zigzaglar çizer. Eşek hiçbir şey düşünmez." Eşek, bütün kentlerin ve ne yazık ki Paris'in de yollarını çizmiştir. Düz yol edebiyatı, gerek mimarlıkta gerekse şehircilikte önemli bir yer tutan oldukça eski ve zengin bir edebiyattır.

Düz yol mantığıyla gelişen ızgara planlı New York şehri için geçtiğimiz günlerde uluslarası bir tasarım yarşması açıldı. Urban Shed Uluslararası Tasarım Yarışması, global tasarım camiasını, kentlerdeki yapı iskelelerinin mevcut durumunu yeniden düşünmeye, ve bugünün New York şehrine layık bir prototip üretmeye teşvik ediyor. Yarışma, mimarlar, mühendisler, öğrenciler, tasarımcılar ve ilgili disiplinlerdeki insiyatiflere açık. Şehrin planı, insan ve yapı yoğunluğu, inşa halindeki binaları düşünülürse, kentte yaya akslarının sürekli ve güvenli tasarlanması gerekliliğini vurgulamak lazım. Tasarım kentte sadece ihtiyaçları giderme standartından çıkıp, yaratıcı platformlarda tartışıldığı zaman, mekan da sıradanlığından kurtulur.

Yarışma, bünyesinde New York Kent Belediyesi ve birçok özel kuruluşu barındırıyor. Bu kuruluşlar, kentlerde sürdürülebilir gelişme sağlanması adına yaratıcı çözümler üzerinde duruyorlar

NY Şehri Ulaştırma Bölümü'ne göre, kaldırım iskeleleri, şehir sokaklarında belki de en çok karşılaşılan element. Aslında kaldırımları ve iskeleleri sokağın tasarımından ayıramazsınız.

Sürdürülebilir sokaklar, New York Şehri Ulaştırma Bölümü'nün New York için yaptığı stratejik plan. Sokaklar eğer kamusal alansa, ortak kullanım alanıysa, ulaşım planlamasına daha yeşil bakmak lazım. Sürdürülebilir sokaklar, toplumları ve çevrelerini geliştirecek ve New York şehrinin kalitesini arttıracak.

Sanat Köprüsü projesinin çıkış noktası sanat işlerini halkın sunumuna açıp, sokaklarda sergilemek. Sanat Köprüsü, sokaktaki iskele tasarımının nasıl yaratıcı olabileceğine dair bir örnek, kentteki mevcut tasarımcıları yeni iskele tasarlamaya teşvik eden bir oluşum.

Kaynak: Art Bridge

Yeniden yapılanma-2009 adlı oluşum ise, mimarlıkta yaratıcılığı ve sanatı savunuyor. Şehir merkezlerinde her türlü özel insiyatifle çalışarak, binaların üzerinde yerleştirmeler yapıyorlar.

Yeniden Yapılanma'nın New York'ta bir sokak üzerinde yaptığı alternatif çalışmalar:

Tahta Fırtına
Doğadan esinlenerek, bilgisayar temelli "rastgele imaj seçimi" yöntemiyle oluşturulan bir görüntü...

Bu projede, sanal olarak inşa edilen rastgelelikle, her tahta parçası, yazılımın belirlediği yerlere titizlikle yerleştirilmiş ve ortaya doğanın karmaşık düzenini simgeleyen bir yapı ortaya çıkmış.

Kaynak: www.curbed.com

Rüzgar Çanı
Bu projede aliminyum borular iskeleye dikey olarak yerleştirilmiş. Boruların ağırlığı, rüzgar değdiğinde ses çıkarabilmesi için hafif ve konstrüksiyona çok hassas yerleştirilmiş. Mimari ölçekte tasarlanan bu yapay çan, rüzgarla hareketlenen ve mekana minimal, aynı zamanda soyut bir ifade katan bir yapı.

Kaynak: www.curbed.com

Dalga
Mekanın sınırlarını yumuşatmak için tasarlanan bu dalgalar, kentte organik bir formda sokak boyunca uzuyor. Yapı malzemesi her inşaatta kolayca bulunabilecek, sarı naylon halatlar. Bu proje, gerçek dalga geometrisi ile sanal ortamda yerleştirilerek oluşturulacak.

Kaynak: www.curbed.com

Kent Ormanı
Bu yerleştirmede, gerçek bir ağaç silüeti fotoğraflanmış, taranmış ve siyah tente üzerinde direk olarak lazer kesim uygulanmış. Aslında var olmayan bu ağaç gölgesi, kentte yine doğayı çağrıştıran, aynı zamanda da işlevli bir yapı halini almış bir alternatif.

Kaynak: www.curbed.com

Kaldırımlarda iskele barınaklarının inşasının birincil amacı yayaları korumak. İskele, şehir içinde yaya akışının aksamaması ve insan güvenliği nedeniyle, aslında tamamaen ihtiyaçtan dolayı tasarlanıyor. Bu alanların ihtiyaç dışında kullanımı ise, kentin görselliğine ve kimliğine etki ediyor.

Kaynak: www.curbed.com

Kaldırımlara konuşlanan iskeleler, sokağın yüzünü değiştiriyor. Bu iskele yüzeyleri, reklem verme alanı olarak da ön plana çıkıyor. Firmaların sokaktaki bu mekanları kullanabilmeleri de yasalara bağlı tabii...

Görsel ve grafik anlatım şehirlerin algılanabilirliği açısından çok önemli kavramlar. Şehrin her bölgesi sahip olduğu kimliğe göre farklılık gösteriyor. Şehrin yüzeylerindeki grafik öğeler, reklam panoları, tabelalar gibi kent mobilyaları da, kentin her bölgesinde çeşitli. Bu çeşitliliğin bir diğer etmeni de insan. İnsan yaşadığı mekanı kuşkusuz şekillendiriyor. Bölgenin sosyo-ekonomik yapısı da mekanın organizasyonuna yansıyor. İnsan için kent mekanında yaşama alanları yaratmak da ayrıca insanların yaşam kalitelerini arttırıyor.

Milano Kent Meydanı Örneği
Fotoğraf: Dilek Öztürk

Milano'da Merkez tren istasyonundan inip Duomo Meydanı'na gitmek için metroya bindiğinizde, reklam ve görsel malzemenin şehre ne kadar hakim olduğu görülmeye başlanır. Metrodan çıkıp Duomo Meydanı'na gelindiğinde, mimar Giuseppe Mengoni'nin eseri olan dünyanın ilk alışveriş merkezi Galeri ve üzerindeki Dolce&Gabbana'nın Scarlett Johannson'lu reklamı dikkatinizi çeker. Binanın yenilenmesi için yapılmış iskeleler, moda şehri için reklam alanına dönüşür. Gece olduğunda aynı meydanda yine büyük bir inşaat iskelesi üzerine gerilen beyaz perdede, bir dans gösterisi yayını var. İskelelerin üzerinde konuşlanan görsel öğlere de metropolün havası sinmiştir.

Fotoğraf: Dilek Öztürk

Kent planlamasının sorumlulukları, arazi kullanımı ve çevre izlenimi, plan ve politikaların hazırlanması, kamu kurumlarına ve STK'lara görüş bildirilmesi, kamusal hizmetler için alan seçimi, şehrin işaret öğelerinin belirlenmesi ve korunması, yani kısacası, bölgesel olarak alınacak kararları kapsar.

Kentsel mekanın organizasyonunda, insan öğesi ve karar alıcı otoriteler ön plana çıkar. Plan yapım aşamasında hep katılımdan, halkın da bu sürece katılmasından bahsedilir. Mekanı içinde yaşayanın kurgulaması özgürlüğü hiçbir devlette var olmamıştır sanırım... Son yıllarda kentlerde bu durum yarışmalarla, en azından sanatçılar ve diğer disiplinlerden gelen uzmanlarla desteklenmeye çalışılıyor.
Yoksa kent mekanlarını tekdüzelikten çıkarmak için Yona Friedman'ın "Kendi Şehrini Kendin İnşa Et" manifestosunu mu hayata geçirelim? On adımda kentsel tasarım...