Susam Sokağı Karakterleri

Susam Sokağı, orijinal ismiyle "Sesame Street" 10 Kasım 2009'da 40. yaşını kutladı. Bir mahalleyi mekan olarak kullanan programın karakterleri oyuncular ve kuklalardan oluşuyor ve şov animasyonlarla renkleniyor. Eğitici, öğretici ve eğlendirici öğeleriyle okul öncesi ve erken dönem okul çocukları kadar çoğu yetişkin için de sevilen ve takip edilen bu program yıllar içinde bir kült haline geldi.

"Seksenlerde Çocuk Olmak" muhabbetlerini yapabilen günümüz yetişkinlerinin çok iyi hatırlayacağı gibi hafta içi her gün sabah ve öğleden sonra gösterilen Susam Sokağı tüm çocukları aynı jeneriğindeki gibi koşa koşa evlerine toplardı. (Bert and Ernie) Edi ve Büdü, (Big Bird) Minik Kuş, (Oscar the Grouch) Kırpık, (Kermit) Kurbağacık, (Cookie Monster) Kurabiye Canavarı, (Grover) Açıkgöz, Elmo, Yaman Sarısaman gibi kukla karakterlerin yanı sıra (Alp Öyken) Tahsin Usta, (Güven Hokna) Zehra Teyze, (Alpay İzbırak) Nihat Amca, (Tevfik Tolga Tecer) Hakan Abi, (Aslı Öyken Taylan) Zeynep Abla ve (Betül Arım) Sabiha Teyze sokağa ait gerçek karakterledi. Amerika'da büyük ilgiyle karşılanan program 1980'li yıllarda CTW ve TRT'nin ortaklığıyla Türkiye'ye uyarlandı. Türk versiyonu ilk olarak 2 Ekim 1989'da yayınlanan programdan hafızalarda kalan replikler arasında "dağdan bir kız geliyor döne döne", "en sevdiğim sayı altı", "arada kaldım, tam arada", "çek çek kürekleri mavi nehirde, keyifli, neşeli, tasasız çıkar hayatın tadını" ve hatta "hareket edin" şarkısı da var.


Elmo, Kırpık, Kurabiye Canavarı ve Minik Kuş

Günümüzde okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması için "7 Çok Geç" gibi bazı kampanyalar düzenlenirken tam 40 yıl önce 1969'da bunu televizyondan yapmayı akıl eden kurum Carnegie Institute oldu. Joan Ganz Cooney kurum adına o günlerde herkes gibi çocukları da kendine bağlayan medyanın nasıl faydalı olabileceğini araştırdı. Özellikle düşük gelirli ailelerin kreşe ya da ana okuluna gidemeyen çocuklarına öğrenme ve okul öncesi hazırlık gibi yetiler sunulması amaçlandı. Children's Television Workshop (CTW) program için yaklaşık 8 milyon Dolarlık bir bütçe ayırdı. Jon Stone, Dave Connell ve Sam Gibbon programın yapımcılığını üstlendi ve Harvard Üniversitesi'nde "psikoloji, okul öncesi eğitim ve çocuk gelişimi" konularında seminerlere katıldı. Bu sırada onlara "master of puppets" Jim Henson da katıldı.



Tüm hazırlıklar tamamlandıktan sonra geriye en önemli iş kalmıştı: programın ismini bulmak. "Sesame Street" çocukların telaffuz etmesi zor bir isimdi, ancak beğenilmemesine rağmen kullanıldı. 10 Kasım 1969'da PBS'te ilk gösterimi yapıldı.

İlk bölümünden itibaren ticari medya araçlarından farklı olarak güçlü görsel etki, hızlı hareket eden sahneler, mizah ve müzik gibi elemanlar kullanıldı.


Demir parmaklıklı penceresi olan odada Elmo yaşıyor.

Dünyanın en uzun sokağı olarak adlandırılan Susam Sokağı'nın çekim mekanı olarak bir mahalle tasarlandı. Programın hitap ettiği yaştaki çocukların televizyona karşı ilgilerini çabuk kaybetmeleri çekim alanının sınırlı olmasını da beraberinde getirdi. Şehrin merkezinde yer alan herhangi bir mahallenin bir sokağı izlenimini vermek için taştan yapılmış evler dekor olarak kullanıldı. Dekorun gerçekçi olması için ince detaylar düşünüldü: Sokağa boyası yer yer soyulmuş duvarlar, dar yollar, dükkanlar, verandalar, kaldırımlara yerleştirilmiş metal çöp kutuları ve sokak lambaları yerleştirildi.

Sokağın detaylarına yakından bakılırsa gerçek hayattan izler taşıdığı görülebilir.

1. 123 Avenue B, Tompkins Square Park'ta (8. Cadde) St. Brigid's Kilisesi yakınlarında çekiliyor.

2. Tasarımcı Charles Rosen Harlem, Bronx, Yukarı Batı Yakası ve Batı Yakası Hikayesi'nin setinin kurulduğu bloklardan esinlendi.

3. İkonik taş yapı "123 Susam Sokağı" Maria ve Luis ile Edi ve Büdü'nün yaşadığı apartmanın adı. Rosen eskizini çizdiği Colombus Avenue'daki taş yapılardan esinlendi.

4. Metro İstasyonu için 72. Sokak ve Brodway'deki eski metro istasyonunu model alındı.

5. 81. Sokak ve Brodway'deki Teletape Stüdyoları'nda ilk çekimler gerçekleştirildi.

6. 9. Cadde ve 55. Cadde kesişiminde daha önceleri Dick Cavett'in stüdyosu olan mekanda çekimlere devam edildi.

7. 1993'te Queens'teki Kaufman Astoria Stüdyoları'na taşındılar ve hala burada çekimler sürüyor.

New York'ta olduğu bilinen sokak, yerel yönetimler tarafından da zaman zaman onaylanıyor. Susam Sokağı, mekansal açıdan idealize edilmiş bir örnek olarak tanımlanıyor. Genelde hikayeler kukla ölçeğinde dekore edilmiş iç mekanlarda geçerken, gerçek ve kukla karakterler dışarıda yani sokakta toplanıyorlar.

Sokağın aslında New York'ta nerede olduğu ile ilgili bir anket yapılmış. Oylamada Brooklyn diyenler çoğunluktayken diğer cevaplar şu şekilde:

Bronx: 10% (40 oy)
Brooklyn: 56% (230 oy)
Manhattan: 19% (77 oy)
Queens: 14% (57 oy)
Staten Island: 1% (5 oy)
Toplam oy: 409 oy

En merkezi yeri adı 123 Susam Sokağı olan önünde verandası bulunan ve ana karakterler için sık sık toplantı yeri olan apartman binası. Sonraki önemli yapıları ise Hooper's Store ve Fix-It Shop. İkisi arasında kalan açık bir avlu alanı var.  Çevresinde yangın merdivenleri, bir başka popüler veranda ile mahalle ve piknik tezgahları, bir lastik salıncak gibi öğeler bulunuyor.

140 ülkede gösterilen Susam Sokağı programındaki setler bölge, iklim, gelenek gibi koşullara göre farklılıklar gösteriyor. Bunlardan biri de Bangladeş'te çekilen "Sisimpur". Programın set tasarımcısı olan Saidul Hague Juise mekanları yaratırken çocukluk anılarından faydalandı. Bangladeş halkına ait bir sokak izletmek istediklerini belirten proje yöneticisi Sean Love ne köylü ne de kentli bir mahalle yarattıklarını ifade ediyor. Mymensingh nehrinin ilham kaynağı olmasıyla birlikte Bangladeş kültürünün önemli bir parçası olan su teması mahallenin arka planında kullanıldı.

Kuzey İrlanda'da yayınlanan versiyonunun adı ise Sesame Tree. Katolik ve Protestan mahalleleriyle bölünmüş olan bölgeyi temsil etmek amacıyla sete karakterlerin ortak alanda toplanabilmelerini ve birbirlerinin taraflarına geçmelerini sağlayan "barış duvarları" eklendi.



Güney Afrika'daki adıyla Takalani Sesame'nin setinin bir parçasını bir tren istasyonu
oluşturuyor böylece ülkenin yıllardır kanayan yaralarından birine parmak basılıyor. Bir tren istasyonunda birbirinden farklı insanlar toplanıyor ve bu durum toplum içindeki çeşitliliği vurguluyor.

Programın Rus versiyonu olan Ulitsa Sezam'ın setinde genel olarak sonbahar havası esiyor. Yumuşak ışıkla aydınlatılan set yapraklarla süsleniyor. Ayrıca setin bir bölümü pencerelerin birbirine baktığı (karakterlerin bu pencerelerden her sabah birbirlerine günaydın dedikleri) bir avludan oluşuyor.

Rue Sésame'nin setinde bir pastene yer alıyor. Tıpkı Rusya'daki gibi Fransa'nın atmosferi doğal kuzey ışıklarının etkisiyle veriliyor.

Endonezya'nın setinde ise filtrelenmiş, yumuşak ve az gölge yaratan ışık kullanılarak bölgenin iklimi görsel olarak sunuluyor.

Program çok sevildiği için ya da sadece tesadüf eseri Türkiye'nin bazı bölgelerindeki sokaklara  "Susam Sokağı" adı verildi: Yukarı Dudullu-Ümraniye, Adil-Sultanbeyli, Kumbaba-Şile, Orhanlı, İnönü-Kadıköy, Fndıklı-Beyoğlu, M.Akif Ersoy-Üsküdar, Gebze-Çayırova, Ihlamurkuyu-Ümraniye, Yunus Emre- Yenidoğan, Hürriyet-Tepecik, Samandıra, Batı-Pendik, Gümüşpınar-Kartal, Hürriyet-Kartal.

Sesame Workshop da küresel krizin etkisinden kurtulamadı ve şirket mart ayında izleyicilerini üzecek bir açıklama yaptı. Şirket, çalışanlarının yüzde 20'sini oluşturan 67 kişinin işine son verileceğinı duyurdu. Açıklamada "Stratejik önceliklerimizden ödün vermemek için daha az sayıda kaynakla çalışacağız" denildi. Ancak, çocukların eğitimine destek olmaya devam edileceği mesajı da verildi. Susam Sokağı kuklasından mahallesine baştan başa tasarlanmış bir program. Ancak Sesame Workshop'un yaptığı sadece bir programın bileşenlerini (kostüm, dekor, vb) tasarlamak değil, gelecek nesilleri tasarlamak.