Ortaçağ İslam mimarisinde görülen mozaik çinilerinin, Batılı matematikçilerin ancak 500 yıl sonra keşfedeceği gelişmiş geometrik özelliklere sahip olduğu ortaya çıktı.

Ortaçağ dönemi İslam mimarisinin mozaik çini tekniğiyle yapılan karakteristik geometrik süslemelerinin, Batılı matematikçilerin ancak 500 yıl sonra keşfedebileceği kadar gelişmiş özelliklere sahip olduğu ortaya çıktı.

Tarihçiler uzun zamandır cami, türbe gibi İslami binaların duvarlarında iç içe geçmiş, birbirini tekrar etmeyen çokgen süslemeleri yaparken kumpas ve cetvel kullanıldığına inanıyordu.

Tekrar etmeyen karmaşık süs
Ancak Harvard Üniversitesi'nden Peter Lu ile Princeton Üniversitesi'nden Paul J. Steinhardt'ın yürüttüğü ve Science dergisinde yayımlanan araştırmada 'kumpas ve cetvel basit hatlar oluşturmaya yetse de, mozaik çinilerdeki mükemmel beşli ve 10'lu simetrinin, ancak çok karmaşık bir sistemle açıklanabileceği' belirtildi.

Lu, 13. yüzyıl itibarıyla yapılan taş süslemelerinde, matematikçilerin bugün 'quasicrystalline tasarımlar' diye tanımladığı karmaşık sistemin kullanıldığını söyledi. Özbekistan tatilinde gördüğü taş işlemesinden sonra bu konuyu araştırmaya karar veren Lu, mozaik çinilerdeki mükemmel simetrinin, 'şimdiye kadar sanıldığından çok daha gelişmiş ve karmaşık bir İslam kültürüne işaret ettiğini' söyledi.

'Quasicrystal'ler beşgen, ongen gibi şekillerin, diğer bina süslemelerinden farklı şekilde tekrar etmeyecek şekilde bir araya getirilmesiyle ortaya çıkıyor. Lu ve Steinhardt, gelişmiş geometrik özelliklere sahip mozaik çinilere 12. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar olan dönemde yapılmış İslami binaların pek çoğunda rastlandığını da açıkladı.

Türkiye'den de örnek var
İran'dan Hindistan'a çeşitli İslami yapılarda görülebilen geometrik mozaik çinilere Türkiye'de de rastlanıyor. Erzincan'daki Mama Hatun Külliyesi, Bursa'daki Yeşil Camii ve şu anda Topkapı Müzesi'ndeki Timur dönemine (15. yüzyıl) ait süsleme, karmaşık geometrik sistemle yapılmış mozaik çinilere örnek.