KKTC'de önce konut satışları durdu ardından inşaatlar. Kriz pek çok sektörü de etkilemeye başlayınca KKTC hükümeti yabancıların şikayetlerini inceleyecek komisyon kurdu ve bir dizi tedbir aldı.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde 2003'te Annan Planı'nın onaylanmasından sonra büyük bir patlama gerçekleştiren gayrimenkul sektörü, krize girdi. KKTC'de önce konut satışları, ardından da inşaat yapımı durma noktasına geldi. KKTC Müteahhitler Birliği sıkıntının çözümü için hükümetten destek istedi. Hükümet de bir yandan dış pazarda gerçekleştirilen aleyhte propagandayı engellemek için bir komisyon kurarken, diğer yandan müteahhitlik sektörüne çeki düzen verecek yasal düzenleme hazırlığına başladı.
KKTC'de konut sektörü son 4 yılda 96 milyon dolardan 436 milyon dolara çıktı. Nüfusu 230 bin olan ülkede sadece son bir yılda üretilen konut sayısı 10 bini bulurken, maket aşamasında satılan konutların en büyük alıcısı ise İngilizler oldu. Ancak Rum Kesimi'nde KKTC'ye yönelik devam eden mülkiyet davalarını konu eden propagandalar sektörü baltaladı. Evlerini teslim alamayan veya evlerini beğenmeyenlerin şikayetleri de Rumların kampanyasına konu oldu. Bunlara KKTC hükümetinin yabancıların mülk edinmesini zorlaştıran kararları da eklenince İngilizler başta olmak üzere yabancı müşterilerin konut talebi kesildi. Satışlar yüzde 25 azaldı. İnşaat şirketleri projelerini sürdüremedi, bazıları da aldıkları araziler imara kapanınca krize girdi.
Gayrimenkul sektöründe yaşanan sorunlara iki ay önce el koyan KKTC Hükümeti, ilk etapta 3 acil önlemi hayata geçirdi. Yabancıların mağduriyetini izleme komisyonu ve inşaat encümeni oluşturuldu, yeterli vasfa sahip olmayanların müteahhit olmasını engelleyecek yasal düzenleme hazırlığına başlandı. Müteahhitlerin kredi talebine ise hükümetin kısa sürede çözüm getirmesi umudu görünmüyor.
KKTC Başbakanı Ferdi Sabit Soyer, krizin çözümünde öncelikle yasal boşlukları doldurmaya çalıştıklarını söyledi. Çıkan krizde değişik meslek gruplarından insanların inşaat sektörüne girmesinin rolü olduğuna işaret eden Soyer, bu alana giren müteahhit sayısını kontrol edecek bir yasal düzenlemeye gideceklerini açıkladı. KKTC Başbakanı, "Ülkede sıcak para ihtiyacı önemli bir sorun. Toplam mevduat birikimi 3 milyar 300 milyon dolar. Kamu bankaları ve yerli bankalarda mevduatın krediye dönme oranı yüzde 70 ama şube bankalarında bu oran yüzde 10'a kadar düşüyor. Yani müteahhitlerin istediği gibi, sisteme para enjekte etmek şu an için zor" dedi.
Yabancılardan sadece 62 şikayet geldi
Soyer bir ay önce devlet yetkilileri ve müteahhitlerin yer aldığı bir encümenin kurulduğunu, bu encümenin inşaat alanlarını gezerek projeleri nitelik ve kalite bakımından denetleyeceğini söyleyerek "Önümüzdeki günlerde verileri birlikte tartışıp çözümlerini araştıracağız" dedi. Dünyada da gayrimenkul piyasalarında kriz yaşandığını belirten Soyer, "Biz ülke olarak bu sorunu 2008 'de aşmış olacağımıza inanıyorum" d edi. Bu arada yabancılara satılan mallarla ilgili binlerce mağduriyet olduğu iddialarını da yanıtlayan Soyer, "Biz bu şikayetleri ele almak üzere bir ay önce bir komisyonu hayata geçirdik. Sadece 62 şikayet geldi, şimdi bu şikayetlerle ilgileniyoruz" diye konuştu.
Talebi çalıştıracak politika yok
Ancak iş dünyası krizin çözümü için bu önlemlerin tek başına yeterli olmayacağı inancında. KKTC Genç İşadamları Derneği Başkanı Sunat Altun, kredi kullanarak yatırım yapan müteahhitlerin çok büyük bir bölümünün sıkıntıya girdiğini, bunun da etkisiyle piyasalarda daralma yaşandığını söyledi. Talep yönünü çalıştıracak politikaların eksik olduğunu dile getiren Altun, "Vergi indirimine gitmek çözüm olabilirdi ama bunu yapmadıkları gibi, ithalata yüzde 5 peşin stopaj uygulaması başladı. Sıkışan ekonomide yüzde 5'lik ek yük sıkıntıyı artırır" dedi. Krizin derinleşmesinde hükümetin yanlış yasalar çıkartıp ertesi gün geri almasıyla doğan güvensizliğin rolü olduğunu da öne süren Altun,"Yabancıların gayrimenkul alımlarına yüzde 15 KDV getirdiler, tepki üzerine geri çektiler ama bu tür davranışlar yabancının güvenini azalttı" dedi. KKTC Sanayi Odası Başkanı Salih Tunar da özellikle sorun yaşanan İngiltere gibi dış pazarlara yönelik çözüm gerektiğini söyledi. Tunar, ayrıca konutta talebin çok üzerinde gerçekleşen üretimin sorun oluşturduğunu vurguladı.
Seneye birçok şirket kapanacak
Alınan önlemlere rağmen 2008 'de pek çok inşaat şirketinin kapanmasına kesin gözüyle bakılıyor. Kıbrıs Türk Emlakçılar Birliği Başkanı Hasan Sungur, krizle birlikte bitmemiş ev piyasası döneminin bittiğini, artık alıcıların bitmiş ev istediğini söyledi. Bu nedenle seneye birçok şirketin kapanacağını belirten Sungur, "Şu anda nakde dönmek zorunda kalanlar fiyatlarını yüzde 25 aşağı çektiler" dedi. Ancak Hasan Sungur, piyasaların 2009 'dan itibaren toparlanacağına da inanıyor. KKTC'nin bir kampanyaya kurban gittiğini savunan Sungur, "Binlerce şikayet var denildi. Oysa devam eden 900 inşaattan sadece 62'sinde şikayet olması bu kampanyanın ne kadar büyüdüğünün kanıtı. Ancak bunlar geçer. Gelecek yıl eldeki stoklar bitecek, çünkü şu anda başlayan bir inşaat yok. Dolayısıyla 2009'tan itibaren fiyatlar yükselmeye de başlar" diye konuştu.
Firmaların yüzde 75'i sıkıntıda
Kıbrıslı inşaatçı Ali Özmen Safa da inşaat sektöründe çalışan firmaların yüzde 75'inin sıkıntıda olduğunu söyledi. Safa, "Şu an krizde değillerse bile krize girecekler. Çünkü çıkan yeni bir yasa ile bir projede bazı daireler satılmış ise müteahhit firma kredi alamayacak, elinde tek tapu olduğu ve bu tapuda bitmiş dairelerin de hakkı olduğu için banka kredi talebini kabul etmeyecek" dedi. Bu krizin geleceğinin en az bir yıl önceden belli olduğunu savunan Safa, "Bu nedenle kendi şirketimde üretimi yüzde 60 azaltarak tedbir aldım ama yine de etkilenmemek mümkün değil. Konutların yüzde 40'nı satamadım" dedi. Kıbrıs'ta villa üreten Ofton İnşaat'ın Yönetim Kurulu üyesi Yusuf Şimşek de satış olmadığı için, metrekaresi bin paunda satmak üzere villa yapanların şu anda 500 paunda bile razı olduğunu açıkladı.
Kriz nasıl çıktı
* Konut üretimi 4 yılda 96 milyon dolardan 436 milyon dolara çıktı.
* Nüfusu 230 bin olan ülkede sadece son bir yılda üretilen konut sayısı 10 bini buldu.
* Lefkoşe'de bir dönüm arsanın fiyatı 6 bin pounddan 100 bin pounda çıktı.
* 2003 yılında 65 olan inşaat firması sayısı 2006 yılında 927 oldu.
* Emlakçı sayısı 82'den 300'e çıktı.
* İnşaat izni alınan konut sayısı 48 bin 116'dan 102 bin 587'ye yükseldi.
* AGA isimli İngiliz gayrimenkul şirketi satışını yaptığı 400 villayı tamamlayamadı.
* Konut satışları ve fiyatları son bir yılda yüzde 25 azaldı.