Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Recep Akdur, deprem felaketi sonrası aramada ve kurtarma çalışmalarında ilk 24 saatin önemine dikkati çekerek, deprem tehlikesi altındaki yerlerde apartman ve sokak deprem planları yapılması, komşuların birbirine yardım için hazır hale getirilmesi gerektiğini bildirdi.

Akdur, Haiti Depremi'nin felaket sonrası ilk 24 saatin önemini yeniden hatırlattığını söyledi.

Prof. Dr. Akdur, deprem sonrası dış yardımların bir kaç gün sonra ulaşabildiğini, oysa yaralananların yüzde 85- 90'ı 24 saat içinde hayatını kaybettiği için arama kurtarmada bu sürenin büyük önem taşıdığını bildirdi.

Depremlerde kurtarılabilenlerin büyük çoğunluğunu, çevreden yetişen komşularla yakınları tarafından enkaz altından çıkarılanların oluşturduğunu anlatan Akdur, ''Çünkü yaralananların enkaz altında 24 saatten daha uzun süre hayatta kalma şansı çok zayıftır. Buna karşılık dışarıdan gelen yardımlar genellikle 24 saatten daha geç bir zamanda ulaşabilir'' şeklinde konuştu.

Başta İstanbul olmak üzere, deprem tehlikesi altındaki tüm yerleşim birimlerinde apartman ve sokak deprem planları yapılması, komşuların birbirine yardım için hazır hale getirilmesi gerektiğini ifade eden Akdur, bunun için şu önerileri dile getirdi:

''Konut ve iş yerlerinde deprem komitesi oluşturulmalı"
- Apartman ve sokak komitelerinin oluşması için belediye ve il idareleri kılavuzluk yapmalıdır.

- Bina sakinleri, yönetici ya da seçecekleri bir kişinin başkanlığında toplanarak deprem konusunu ayrıntılı bir biçimde konuşmalı, konut ve iş yeri temsilcilerinden oluşan bir deprem komitesi kurmalıdır. Bu komite kendi arasından bir başkan ve iki yardımcı seçmelidir.

- Deprem komitesi, deprem için yapılacak işleri içeren bir plan hazırlamalıdır. Bu planda, her bina için güvenli bir toplanma bölgesi belirlenmeli ve bu yer tüm bina sakinlerine duyurulmalıdır. Tüm bina sakinleri yer sarsıntısından sonra burada toplanmalıdır.

- Binanın depremden etkilenmeyecek bir yerinde, örneğin bahçenin güvenli bir köşesinde deprem sandığı ya da kulübesi oluşturulmalı, burada kazma, kürek, keski, balyoz, çekiç, kriko gibi kurtarma araç ve gereci bulundurulmalıdır.

- Bina komitesi, binadaki her daire ya da her birimin ve tüm diğer bağımsız kullanım alanlarının, ayrıntılı bir krokisini çizmelidir.

- Her dairede ya da iş yerinde kaç kişi yaşadığı ya da çalıştığı ve bunların yerleşim planı, odalarda ve diğer kapalı birimlerde kimlerin kaldığı ve buradaki yatakların, oturma yerlerinin, iş masalarının ve diğer eşyaların hangi pozisyonda bulundukları bu kroki üzerine açık bir şekilde işlenmelidir.

- Buralarda hasar meydana gelmesi ve içerde insan kalması halinde en uygun yaklaşım ve kurtarma biçiminin ne olacağı düşünülmeli, araştırılmalı ve bu krokiler üzerine yazılmalıdır.

- Aile ya da iş yerlerinin kendileri için hazırlamış oldukları planlar bina komitesince gözden geçirilmeli, bu planlar ile bina planı arasında uyum sağlanmalıdır. Gereğinde aile ve iş yerlerine kendi planlarını yapma konusunda rehberlik yapılmalı ve yardımcı olunmalıdır.

- Bina komitesi belli aralıklarla bir araya gelerek konuyu gözden geçirmeli ve görüşmelidir.

- Koridor ve merdiven boşluklarında risk yaratan ve binanın boşaltılmasına ya da tahliyesine engel olan yapı ve eşya gibi şeyler ortadan kaldırılmalıdır.

- Bina ayrıntılı olarak incelenerek depreme karşı olabildiğince güvenli bir hale getirilmelidir. Binanın fizik yapısı, elektrik, su ve gaz şebekesi risk yaratmayacak ve yer sarsıntısı durumunda kolayca devre dışı kalacak düzeneklerle donatılmalıdır. Bu konuda ilgili kurumlara gerekli incelemeler yaptırılarak teknik bilgi ve yardım alınmalıdır.

- Apartman sakinleri zaman zaman bir araya gelmeli, apartma planı tekrar tekrar gözden geçirilmeli ve bina sakinlerinin olaya hazırlıklarının en üst düzeyde olması sağlanmalıdır.

- Bina sakinlerinden kimin sokak komitesi sorumlusu olacağına önceden karar verilmelidir. Bina komitesinde görevlendirilecek kişilerin ikişer yedekli olmasında büyük yarar vardır.

- Deprem sonrası ilk fırsatta aile ve iş yeri temsilcileri bina toplanma bölgesinde bir araya gelmeli ve tüm komşuların durumu değerlendirilerek içerde ya da enkaz altında kalan olup olmadığı soruşturulmalıdır. Şayet böyle bir durum varsa apartman kurtarma araçlarının bulunduğu yerdeki araç gereçler alınarak derhal kurtarma işlemlerine başlanmalıdır.

- Kurtarma işleminde, daha önce kararlaştırılmış olan yaklaşım ve kurtarma biçimi unutulmamalıdır.

- Bu arada sokak komitesi ile iletişim kurmakla görevlendirilmiş olan kişi, sokak toplanma yerine giderek komiteye apartman hakkında bilgi vermeli ve gereğinde onlardan yardım istemelidir.''

''Sokakların ayrıntılı krokileri hazırlanmalı"
Tüm sokaklarda da bir sokak afet planına ve örgütlenmeye ihtiyaç olduğunu vurgulayan Akdur, bunun için sokakta bulunan tüm binaların yöneticileri ya da belirleyecekleri bir kişiden oluşan sokak deprem komitesi oluşturulması gerektiğini belirtti.

Bunların bir araya gelerek kendi aralarında bir başkan ve iki başkan yardımcısı seçmesinin de gerekli olduğunu kaydeden Akdur, her binadan sokak komitesine seçilecek kişilerin ikişer yedekli olmasında büyük yarar bulunduğunu söyledi.

Sokak komitesinin toplanarak konuyu ayrıntılı bir biçimde konuşması, deprem risk ve süreçlerini göz önünde bulundurarak ayrıntılı bir sokak deprem planı hazırlaması gereğine de dikkati çeken Akdur, bu konuda da şu tavsiyelerde bulundu:

- Sokak komitesi, kendisi için deprem sırasında toplanacakları bir toplanma yeri belirlemelidir. Bunun için sokaktaki park yeri, okul ya da sağlık kurumu bahçesi gibi açık alanlar önerilebilir.

- Sokak komiteleri belli aralıklarla bir araya gelmeli, plan tekrar tekrar gözden geçirilmeli ve zaman zaman tatbikatlar yapılarak sokak sakinlerinin olaya hazırlıklarının en üst düzeyde olması sağlanmalıdır.

- Komite, sokağın ayrıntılı bir krokisini hazırlayarak sokaktaki riskli binalar ve yapıları saptamalı ve kroki üzerinde işaretlemelidir. Bu yapılar için yapılabilecek işlemler tartışılarak olanaklı düzeltmeler yapılmalı ve önlemler alınmalıdır.

- Sokaktaki binaların kendi afet planlarını yapmaları konusunda rehberlik yapılmalı, onların afet planları gözden geçirilerek sokak planı ile uyumluluğu sağlanmalıdır.

- Sokak komitesi, deprem sonrasında derhal sokak toplanma yerinde toplanmalı ve bir sokak kriz masası oluşturarak çalışmaya başlamalıdır.

- Olaydan sonra sokak toplanma yerine gelen bina temsilcilerinden sokaktaki hangi yapıda ya da binada hasar olduğu, enkaz altında insan bulunup bulunmadığı araştırılarak hızlı bir değerlendirme yapılmalı, bunlar için derhal kurtarma ekipleri oluşturulmalı ve yardım ulaştırılmalıdır. Bu değerlendirme sokaktaki tüm binaları, özellikle de riskli yapıları içermelidir.

- Sokak değerlendirmesi biter bitmez sokak komitesi tarafından seçilmiş kişi mahalle toplanma bölgesindeki kriz masasına giderek sokak hakkında bilgi vermelidir.

- Sokak komitelerinin toplanma bölgeleri aynı zamanda dışarıdan gelecek arama kurtarma ekiplerinin de geleceği ve yönlendirileceği yerler olmalıdır.

- Sokak komiteleri, arama kurtarma işleri yanında kimsesiz kalan çocuk ve yaşlıların gözetiminden de sorumlu olmalıdır. Bu amaçla hazırlanacak planlarda kimsesiz kalacak yaşlı ve çocukların bakılıp korunacağı yerler de düşünülmelidir.''